Volksdrank en genotmiddel
Van Techniek in Nederland
| Regel 9: | Regel 9: | ||
Het bier toch is ontegenzeggelijk, althans in vele streken des vaderlands, met name in Noord-Brabant en Limburg, eene eerste levensbehoefte, een voedingsmiddel. Het is daar geen surrogaat voor wijn of sterken drank, maar vervangt in menig huisgezin ander voedsel, treedt tot zekere hoogte in plaats van brood, aardappelen en vleesch, en kan, als aftreksel van graan, tegenover vleeschnat worden gesteld.[[Noten TIN19-1-H6#6-4|<sup>[4]</sup>]] | Het bier toch is ontegenzeggelijk, althans in vele streken des vaderlands, met name in Noord-Brabant en Limburg, eene eerste levensbehoefte, een voedingsmiddel. Het is daar geen surrogaat voor wijn of sterken drank, maar vervangt in menig huisgezin ander voedsel, treedt tot zekere hoogte in plaats van brood, aardappelen en vleesch, en kan, als aftreksel van graan, tegenover vleeschnat worden gesteld.[[Noten TIN19-1-H6#6-4|<sup>[4]</sup>]] | ||
[[Afbeelding:Lieshout_Bavaria.jpg|thumb|left|375px|Voetbrug naar brouwerij Bavaria]] | [[Afbeelding:Lieshout_Bavaria.jpg|thumb|left|375px|Voetbrug naar brouwerij Bavaria]] | ||
| − | Afgezien van de interessante voedingsleer die aan deze visie ten grondslag moet hebben gelegen, geeft deze euforie over bier vooral aan hoe ernstig het jenever-probleem werd gezien. Over het alcoholisme-gevaar dat zich bij bier evenzeer zou kunnen voordoen, werd niet gerept.[[Noten TIN19-1-H6#6-5|<sup>[5]</sup>]] Alles was beter dan | + | Afgezien van de interessante voedingsleer die aan deze visie ten grondslag moet hebben gelegen, geeft deze euforie over bier vooral aan hoe ernstig het jenever-probleem werd gezien. Over het alcoholisme-gevaar dat zich bij bier evenzeer zou kunnen voordoen, werd niet gerept.[[Noten TIN19-1-H6#6-5|<sup>[5]</sup>]] Alles was beter dan 'de drank'. Bier viel niet in die onheilspellende categorie, en in de drankbestrijdingsbeweging veroorzaakte dat een blijvende tweespalt. In Nederland en andere landen ontstonden verenigingen van [[begrippenlijst#Geheelonthouder|geheelonthouders]] naast [[begrippenlijst#Rekkelijk|rekkelijke]] voorstanders van matigheid. Door deze laatsten, verenigd in de Volksbond. Vereeniging tegen drankmisbruik, werd zelfs in 1878 nog overwogen om een eigen bierbrouwerij in Amsterdam op te zetten.[[Noten TIN19-1-H6#6-6|<sup>[6]</sup>]] In de jaren zestig en zeventig zouden de gezamenlijke inspanningen van deze pleitbezorgers van het bier en de brouwers in elk geval leiden tot een [[begrippenlijst#Adequaat|adequater]] belastingstelsel en een kwalitatief beter produkt. Bier werd in het laatste kwart van de eeuw weliswaar niet opnieuw volksdrank, zoals twee eeuwen daarvoor, maar wist wel zijn positie als genotmiddel belangrijk te versterken. |
In dit hoofdstuk zal worden getracht een antwoord te formuleren op de vraag welke rol de introductie en verspreiding van technische vernieuwingen hebben gespeeld bij deze ontwikkeling. Het ging hierbij om de invoering van stoomkracht en -warmte, de toepassing van de [[begrippenlijst#Ondergistend|ondergistend]] brouwmethode en het daarmee verbonden gebruik van koelmachines en de introductie van de zogeheten [[begrippenlijst#Reincultuur|"reincultuur"]]. Tevens zal kort aandacht worden besteed aan de invloed van de overheid bij dit proces, die vooral tot uiting kwam in de wijze van accijnsheffing. Ten slotte zal worden geprobeerd de oorzaken te achterhalen voor de (gedeeltelijk) van het landelijk patroon afwijkende gang van zaken in Brabant en Limburg. In deze provincies handhaafde het traditionele produktie- en consumptiepatroon zich aanvankelijk zo goed, dat veel brouwers kennelijk het belang van de innovaties onvoldoende inzagen. Op termijn zou dit echter leiden tot het verdwijnen van een belangrijk deel van de brouwerijen in het zuiden. | In dit hoofdstuk zal worden getracht een antwoord te formuleren op de vraag welke rol de introductie en verspreiding van technische vernieuwingen hebben gespeeld bij deze ontwikkeling. Het ging hierbij om de invoering van stoomkracht en -warmte, de toepassing van de [[begrippenlijst#Ondergistend|ondergistend]] brouwmethode en het daarmee verbonden gebruik van koelmachines en de introductie van de zogeheten [[begrippenlijst#Reincultuur|"reincultuur"]]. Tevens zal kort aandacht worden besteed aan de invloed van de overheid bij dit proces, die vooral tot uiting kwam in de wijze van accijnsheffing. Ten slotte zal worden geprobeerd de oorzaken te achterhalen voor de (gedeeltelijk) van het landelijk patroon afwijkende gang van zaken in Brabant en Limburg. In deze provincies handhaafde het traditionele produktie- en consumptiepatroon zich aanvankelijk zo goed, dat veel brouwers kennelijk het belang van de innovaties onvoldoende inzagen. Op termijn zou dit echter leiden tot het verdwijnen van een belangrijk deel van de brouwerijen in het zuiden. | ||