De strijd om het margarine octrooi

Rond de uitvinding van de margarine is, met name in de eerste jaren na 1869, de nodige ophef geweest. Het hoogtepunt was een [[Een Nederlandse fabrikant voor een Engelse rechter|'''rechtszaak voor het High Court of Justice''']] in London, die speelde tussen maart 1881 en juni 1883 en waarbij de Nederlandse kunstboterfabrikant Jurgens in de beklaagdenbank zat. Die ophef is eigenlijk wel verklaarbaar want octrooirechten vastleggen voor chemische procedés (en producten) was (en is) geen eenvoudige zaak. In hoeverre kan de uitvinder aanspraak maken op originaliteit en hoe dient het terrein van de nieuwe vinding afgebakend te worden? De geschiedenis van de margarine industrie biedt een aardige illustratie van de problemen die het beantwoorden van deze vragen met zich mee brengt.

De naam van de uitvinder van de margarine is niet omstreden: de eer van de uitvinding komt toe aan de Franse chemicus [[De uitvinding van een nieuwe voedingsvet|'''Hippolyte Mège Mouriès''']], die zoals reeds vermeld in 1869 zijn nieuwe procedé zowel in Frankrijk als Engeland octrooieerde.[[Noten TIN19-1-H5#5-34|^[34]]]   

Voor slechts één land in Europa lag de situatie wezenlijk anders en dat was Nederland. Hier had Mège geen octrooi genomen en het ook niet verkocht aan een geïnteresseerde koper. De reden was dat Nederland in de periode van 1869 tot 1910 geen octrooiwet kende en een uitvinder en zijn uitvinding dus onbeschermd waren. Daarom is het ook merkwaardig dat in de Jurgens overlevering wordt verteld dat Jan Jurgens voor 60.000 francs het margarine octrooi van Mège had gekocht; dat zou gezien de Nederlandse situatie overbodig zijn geweest. Het is een apocrief verhaal: waarschijnlijk heeft Jurgens alleen betaald voor de kennis en een demonstratie van het procedé.

 

wordt de rol van Jurgens bij de exploitatie van het octrooi in Frankrijk in die eerste jaren iets te rooskleurig voorgesteld. Anton Jurgens zegt in zijn Notes on the history of the Jurgens' business dat Jurgens zelf in 1874 de Société Anonyme d'Alimentation(saa) stichtte. Dit is een [[begrippenlijst#Naamloze Vennootschap|Naamloze Vennootschap]] waarin fabrieken deelnamen die voor Jurgens de [[Het fabricageproces van oleomargarine|'''oleomargarine''']] produceerden.  

blijkt echter dat de geschiedenis van de ''saa'' enigszins anders is. Inderdaad werd zij op 26 maart 1874 opgericht, door Salomon Beleys en Edme Pellerin. De eerste was 'propriétaire' en had op 12 februari van Mège diens octrooi gekocht. Beleys was op die datum ook eigenaar geworden van een brevet de perfectionnement, een aanvullend octrooi dat Pellerin had voor margarinebereiding.[[Noten TIN19-1-H5#5-39|^[39]]]   

De inbreng van Edme Pellerin in de ''saa'' bestond uit de licentie die hij sinds 1872 had om Mège's octrooi te exploiteren in heel Frankrijk en zijn koloniën, en uit de grote slachterij en vetsmelterij die hij in Aubervilliers bezat. Dat bedrijf exploiteerde hij samen met enkele anderen, die ook aandeelhouder in de saa werden. Verder nam de saa de klanten en de leveranciers van grondstoffen (de slachterijen) van Pellerins bedrijf over. Van enige Nederlandse deelname is geen sprake.