Het Beiers bier in Nederland

Afgezien van een aantal kleinere bedrijven, die in de jaren veertig en vijftig veelal kortstondig en kennelijk zonder succes 'Beijersch bier' trachtten te brouwen, was de [[De opmars van de ondergisting|''Nederlandsche Beijersch Bierbrouwerij'']] de eerste grote brouwerij in ons land die volgens de [[begrippenlijst#Ondergistend|ondergistende]] methode werkte. De geslaagde start van het bedrijf toonde aan dat voor een succesvolle introductie van deze brouwwijze een samenhangend geheel van vernieuwingen op financieel, technisch en leidinggevend terrein nodig was.[[Afbeelding:Berlijn_Hulpmiddelen_om_bier_te_brouwen_1814.jpg|thumb|left|370px|Hulpmiddelen om bier te brouwen]]

 

 

 

Opmerkelijk genoeg heeft de brouwerij slechts in de beginperiode, toen men een zekere [[begrippenlijst#Monopoliepositie|monopoliepositie]] had bij de productie van ondergistend bier in Nederland, met een goed financieel resultaat gewerkt. Het eerste jaar werd zelfs een [[begrippenlijst#Dividend|dividend]] van fl. 130 per aandeel van fl. 1000 uitgekeerd. Daarna waren de resultaten matig. In 1927 is de Koninklijke Nederlandsche Beijersch Bierbrouwerij [[begrippenlijst#Geliquideerd|geliquideerd]].  

 

 

Een andere brouwer volgde spoedig het voorbeeld van de 'Koninklijke'. Het was Gerard Adriaan Heineken, de eigenaar van de bekende Amsterdamse brouwerij De Hooiberg. Hij had dit bedrijf, dat al bij de toepassing van stoomkracht ter sprake is gekomen, in 1863 voor ruim f 80.000 gekocht. Heineken was toen pas 22 jaar en had geen enkele ervaring in het brouwersvak. Hij koos voor deze tak van nijverheid omdat er bij goed beheer grote winsten te maken waren.

De protestantse familie Heineken was afkomstig uit het Noordduitse Bremen, van waaruit twee zoons rond 1750 naar Nederland vertrokken voor het volgen van een [[begrippenlijst#Theologisch|theologische]] opleiding. Een van hen, Nicolaas, werd ten slotte hoogleraar in de [[begrippenlijst#Wijsbegeerte|wijsbegeerte]] in Deventer. De ander, Didericus, vestigde zich als [[begrippenlijst#Predikant|predikant]] in Elburg. Een zoon van deze Didericus vertrok aan het eind van de achttiende eeuw naar Amsterdam, waar hij een goed lopend exportbedrijf van boter en kaas stichtte. In dit bedrijf was waarschijnlijk ook Gerard Adriaans vader Cornelis enige tijd werkzaam. Een jaar nadat zijn vader in 1862 overleed kocht Heineken jr. De Hooiberg.[[Noten TIN19-1-H6#6-65|^[65]]]

Hij richtte dit bedrijf toen in voor de productie van het [[begrippenlijst#Bovengistend|bovengistend]] Engelse [[begrippenlijst#Ale|ale]]. Dit bier was in de eerste plaats bedoeld voor de export, maar hiermee had men geen succes.[[Afbeelding:TIN19_blz194.jpg|thumb|right|380px|De nieuwbouw van de Heineken brouwerij te Amsterdam ca. 1867]] De binnenlandse afzet was echter boven verwachting, zodat toch goede resultaten werden geboekt. De Hooiberg moest echter in 1865 omzien naar een nieuwe vestiging toen Nieuwe Zijds Voorburgwal gedempt zou worden.  

Heineken ging zich in verband met de verplaatsing en daarmee opdoemende mogelijkheden tot uitbreiding, oriënteren op de Duitse methoden van bierbereiding. Hij deed dit waarschijnlijk onder invloed van de successen van het 'Beijersche bier' in ons land.

Hij contracteerde er ook de Duitse brouwmeester [[Koeling in de Nederlandse brouwerijen|''Wilhelm Feltmann jr.'']], die voordien overigens al korte tijd in een brouwerij in Utrecht had gewerkt.[[Noten TIN19-1-H6#6-66|^[66]]]

Feltmann, die in de Nederlandse brouwwereld een belangrijke rol als stimulator van vernieuwingen zou spelen, was bij zijn komst naar Heineken 22 jaar oud. Hij was geboren in Ruhrort bij Duisburg, waar hij na een middelbare schoolopleiding vanaf zijn zeventiende enige jaren in een brouwerij werkte. Na deze leerperiode had hij, zoals in Duitsland gebruikelijk was, enige tijd rondgetrokken om zich bij diverse brouwerijen in ondermeer [[begrippenlijst#Silezië|Silezië]], [[begrippenlijst#Bohemen|Bohemen]] en Frankfurt am Main verder te bekwamen.[[Noten TIN19-1-H6#6-67|^[67]]]  Feltmann, een zeer energieke maar verre van gemakkelijke man, maakte ook voor Heineken nog een rondreis langs een aantal grote Duitse brouwerijen. Tijdens die reis raakte hij goed bekend met onder andere [[Beieren zet de toon|''Gabriël Sedlmayer'']], de brouwer uit München en innovator op het gebied van de bierbereiding.

De ervaringen op de in de zomer van 1869 gehouden tentoonstelling in het [[begrippenlijst#Paleis voor Volksvlijt|Paleis voor Volksvlijt]] zijn voor Heineken mogelijk het beslissende argument geweest om over te schakelen op de productie van ondergistend bier, waar hij voordien al ernstig over had gedacht, zoals blijkt uit het aantrekken van Feltmann. Er was zelfs al geëxperimenteerd met de vervaardiging van enkele ondergistende soorten zoals het Dortmunder.

Heineken en de Koninklijke Nederlandsche Beijersch Bierbrouwerij bleven niet lang de enige bedrijven die ondergistend bier brouwden. In februari 1870 kregen jhr. C.A. de Pesters en W.E. Uhlenbroek van [[begrippenlijst#Gedeputeerde Staten|Gedeputeerde Staten]] van Noord-Holland toestemming

In het najaar van het volgende jaar was het weer de beurt aan Heineken. Naar aanleiding van plannen van de Rotterdamse brouwerij d'Oranjeboom om ondergistend te gaan brouwen, deed Heineken aan directeur mr. W. Baartz het voorstel om samen te werken. Baartz accepteerde dit voorstel en vervolgens werd er een [[begrippenlijst#nv|nv]] opgericht, waarin Heineken-Amsterdam werd ondergebracht, terwijl de combinatie tevens een nieuwe brouwerij in Rotterdam ging exploiteren.  

 

 

 

Uit het voorgaande zal duidelijk zijn geworden dat de introductie van de ondergistende methode niet alleen wat techniek betrof veranderingen in de brouwnijverheid bracht, maar dat de nieuwe werkwijze ook op financieel gebied de nodige gevolgen had. Geen enkele traditioneel bovengistend werkende brouwerij in Nederland had in de jaren zeventig een kapitaal van meer dan f 100.000. De nieuwe 'Beijersche' brouwerijen startten vaak met investeringen van meer dan een half miljoen. Deze bedragen had men vooral nodig voor de aankoop van stoommachines, koelinstallaties en het bouwen van grote opslagkelders.