Verpakking van levensmiddelen

Met de opkomst van de gemechaniseerde voedingsmiddelenindustrie aan het einde van de negentiende eeuw werd verpakking steeds meer een geïntegreerd onderdeel van het productieproces. Nieuwe verpakkingsmaterialen als [[Blik, glas en papier|'''glas en blik''']] deden hun intrede, naast machines om blikken, glazen potjes, papieren zakjes en kartonnen dozen te maken, alsmede doseermachines en machines om verpakking af te sluiten. In dit hoofdstuk richten we ons vooral op de primaire verpakking, bedoeld voor direct gebruik door de eindgebruiker. Slechts zijdelings zullen we ingaan op secundaire verpakking voor vervoer of tussentijdse opslag van voedingsmiddelen.  

Ondanks dat de losse verkoop van koffie en thee tot in de jaren twintig belangrijker bleef dan de verkoop van verpakte artikelen, verbonden koffie- en theefabrikanten al in een vroeg stadium hun verpakte artikelen aan duidelijk herkenbare merken. Ze vergrootten de bekendheid van hun merken door het plaatsen van advertenties in tijdschriften en het aanbrengen van [[begrippenlijst#Email|

evolueerde]] van een deelaspect tot een geïntegreerd deel van de voedselketen, onlosmakelijk verbonden met de voeding en de voedselbereiding. Aan het begin van de twintigste eeuw werd verpakking vooral om hygiënische redenen toegepast en gepropageerd door artsen, hygiënisten en keuringsdiensten van waren vanuit het gezichtspunt van de volksgezondheid. Als gevolg van technologische ontwikkelingen in de voedingsmiddelenindustrie en de verlenging van de voedselketen werd verpakking geleidelijk een geïntegreerd onderdeel van de moderne industriële voedselproductie.

Nauw verbonden met de ontwikkeling van verpakking was de opkomst en de rol die het merkartikel ging vervullen in de industriële voedselketen. De oorspronkelijke utiliteitsfunctie van verpakking, het veilig kunnen bewaren van voedsel, raakte voor de consument op de achtergrond onder invloed van de uitstraling van reclame en de vorm van de verpakking.

Verpakking was altijd een onderwerp in de directe levenssfeer van consumenten. Ook in de eerste helft van de twintigste eeuw klaagden huisvrouwen over onvoldoende informatie op de verpakking over zaken als gewicht of inhoud. Het openen van glazen en blikken verpakkingen was een ander punt van zorg. Het verschijnsel van verpakking als zodanig ondervond echter nauwelijks kritiek. Bij de vormgeving van nieuwe verpakkingen, hun gebruik en hun gebruikers ‘bemiddelden’ overheden, consumenten- en producentenorganisaties. De geschiedenis van de melkfles en het melkpak vormt een goede illustratie hiervan.

In de jaren zeventig werd dit beeld complexer op het moment dat ook andere maatschappelijke factoren en actoren een rol begonnen te spelen bij het ontwerp- en gebruiksproces van verpakkingen. Verpakking, en met name de eenmalige verpakking, werd in toenemende mate geproblematiseerd door milieu- en consumentenorganisaties uit bezorgdheid over de mogelijke schadelijke gevolgen voor gezondheid en milieu.