Noten TIN19-1-H5
Van Techniek in Nederland
| Regel 3: | Regel 3: | ||
''Titel'' | ''Titel'' | ||
<BR> | <BR> | ||
| + | *<div id=5-1>[1] Ch. Wilson, Geschiedenis van Unilever, een beeld van economische groei en maatschappelijke verandering, ii ('s‑Gravenhage 1954), 25.</div> | ||
| + | *<div id=5-2>[2] E. Franck, Die Kunstbutterfrage, insbesondere Entstehung, Einführung und wirtschaftliche Bedeutung des Margarins (Frankfurt a.M. 1887).</div> | ||
| + | *<div id=5-3>[3] R. Wollny, Über die Kunstbutterfrage (Leizig 1887), 1.</div> | ||
| + | *<div id=5-4>[4] Wilson, Geschiedenis, ii, 26.</div> | ||
| + | *<div id=5-5>[5] Zie het vorige hoofdstuk.</div> | ||
| + | *<div id=5-6>[6] S. van den Bergh jr., Het leven van het echtpaar Simon van den Bergh en Elisabeth van der Wielen (Rotterdam 1907, herdruk 1952), 65.</div> | ||
| + | *<div id=5-7>[7] Frans octrooi no 86480, 15 juillet 1869 en British Patent no. 2157, 18..</div> | ||
| + | *<div id=5-8>[8] U.S. Patent no. 146012.</div> | ||
| + | *<div id=5-9>[9] Mège Mouriès is zelf ook korte tijd betrokken geweest bij de exploitatie van zijn uitvinding. In Poissy, in de buurt van Parijs, had hij een fabriekje opgezet, waarschijnlijk met behulp van een zekere M. Julien, die voor het Département Seine-et-Oise (waartoe ook Poissy behoort) over een licentie beschikte.</div> | ||
| + | *<div id=5-10>[10] Hiermee wordt bedoeld: artikelen in jubileumboeken, bedrijfsbladen en promotiemateriaal van de firma Jurgens, waarin de <margarine‑geschiedenis> vanuit de Jurgens‑inzichten wordt beschreven.De belangrijkste bron voor het meeste materiaal is Jurgens, Notes.</div> | ||
| + | *<div id=5-11>[11] Archives Nationales, Parijs: 65 AQ/R11; Minutier Central/ET/XXXIV/1332.</div> | ||
| + | *<div id=5-12>[12] Frans oktrooi 100.060, 24 sept. 1873.</div> | ||
| + | *<div id=5-13>[13] Archives Nationales, Parijs: Minutier Central/ET/XXXIV/1332; GA Rotterdam, Unilever‑archief, inv. nr. 1206F, briefwisseling uit 1953 tussen M. Ellwood (Unilever Ltd.) en R. Habasque te Parijs, betreffende het onderzoek van de laatste in Franse archieven ten behoeve van het boek Geschiedenis van Unilever van Ch. Wilson.</div> | ||
| + | *<div id=5-14>[14] Artikel 3 van de overeenkomst: <La société sera administrée en commun par les Sociétaires dans leurs emplois respectifs, dont il sera convenu entre les parties. Sous l'administration est compris l'achat, la vente, etc.> Die bezigheden (emplois) zijn niet nader omschreven.</div> | ||
| + | *<div id=5-15>[15] Van Alphen, <Hippolyte Mège Mouriès (1817‑1880)>, 125‑126.</div> | ||
| + | *<div id=5-16>[16] Gegevens over de rechtszaak zijn afkomstig uit het Public Record Office, London: High Court of Justice, Queens Bench Division, Statements of claim en Statements of defence, 1881 H. no. 1037, J. 54\341.</div> | ||
| + | *<div id=5-17>[17] Statement of defence, XC 3217 CL, J. 54\341, page 2.</div> | ||
| + | *<div id=5-18>[18] GA Rotterdam, Unilever‑archief, inv.nr. 1206F, brief van S. van den Bergh aan J.L. Polak, betreffende het octrooi van Mège Mouriès in Duitsland, ongedateerd (na 1930). Aangehaald door een medewerker van Ch. Wilson in verband met De geschiedenis van Unilever.</div> | ||
| + | *<div id=5-19>[19] GA Rotterdam, Unilever‑archief, A.J.V.F. Archives no. 216, Memoranda and Judgement in case Julien Halphen & Compagnie Anonyme du Brevet Mège Mouriès and Lovell & Christmas and Anthony Jurgens.</div> | ||
| + | *<div id=5-20>[20] Frans octrooi, no. 100.060, 24 sept. 1873.</div> | ||
| + | *<div id=5-21>[21] British Patent no. 4209, 1873.</div> | ||
| + | *<div id=5-22>[22] British Patent no. 661, 1874.</div> | ||
| + | *<div id=5-23>[23] British Patent no. 664, 1874.</div> | ||
| + | *<div id=5-24>[24] Resp. British Patent ..., 30 mrt. 1872 en British Patent 2709, 14 juli 1877.</div> | ||
| + | *<div id=5-25>[25] F. Gerzon, Nederland, een volk van struikrovers? De herinvoering van de Nederlandse octrooiwet (1869‑1912) ('s‑Gravenhage 1986), passim.</div> | ||
| + | *<div id=5-26>[26] De Haagse Kamer van Koophandel constateerde in 1883: <Hoewel de lage prijzen der natuurboter natuurlijk ook haar debiet [van de Haagsche Margarineboterfabriek], vooral gedurende de zomer, drukten (...).> In 1884: <De resultaten waren ten gevolge van de lage prijzen der natuurboter minder bevredigend.> In 1888: <Grote produktie en lage prijzen der natuurboter, vooral van mindere qualiteiten, drukten de kunstboterprijzen zeer.></div> | ||
| + | *<div id=5-27>[27] NV Middelbugsche Kunstboterfabriek: de technoloog M.P.A. Proos (Nederlandsche Staatscourant 5 sept. 1879); NV Hollandsche Boter- en Margarinefabriek Pales, te Amsterdam: dr. Jac. Cohen, technisch directeur van de Maatschappij voor Chemische Industrie, en diens algemeen directeur, J.N.W.C. Sieburgh (idem, 24 juni 1879); NV Hollandsche Boterfabriek, te Vlaardingen (een kunstboterfabriek, MB): J.W. Muurling, doctor is de wis- en natuurkunde (idem, 14 nov. 1879).</div> | ||
| + | *<div id=5-28>[28] J.Th. Mouton, Margarineboter ('s-Gravenhage 1881), 4.</div> | ||
| + | *<div id=5-29>[29] Gerzon, Nederland, een volk van struikrovers?, 18; Verslag Algemene Vergadering der vfhn (Vereeniging ter bevordering van Fabrieks‑ en Handwerknijverheid in Nederland) in 1888, punt 26.</div> | ||
| + | *<div id=5-30>[30] Verslag Kamer van Koophandel Den Haag, 1883.</div> | ||
| + | *<div id=5-31>[31] Ibidem, 1889.</div> | ||
| + | *<div id=5-32>[32] Ibidem, 1890.</div> | ||
| + | *<div id=5-33>[33] Bijvoorbeeld in: Girard et Brevans, La margarine et le beurre artificiel, 21.</div> | ||
| + | *<div id=5-34>[34] Verslag Kamer van Koophandel Den Haag, 1882.</div> | ||
| + | *<div id=5-35>[35] Robroeks, <Het ontstaan>, 200.</div> | ||
| + | *<div id=5-36>[36] H. Mott, <Manufacture of artificial butter>, in: American Chemist, 7 (1877), 233-241.</div> | ||
| + | *<div id=5-37>[37] Verslag Kamer van Koophandel Goor, 1882.</div> | ||
| + | *<div id=5-38>[38] Verslag Kamer van Koophandel Middelburg, 1881, 1882 en 1883.</div> | ||
| + | *<div id=5-39>[39] Verslag Kamer van Koophandel Middelburg, 1881, 1882 en 1883.</div> | ||
| + | *<div id=5-40>[40] Een advertentie van Heineken's Bierbrouwerij in: De Boterhandel, courant voor den Handel in Boter, Butterine, Margarine en aanverwante artikelen, 12 mei 1883.</div> | ||
| + | *<div id=5-41>[41] Verslag Kamer van Koophandel Alkmaar, 1889</div> | ||
| + | *<div id=5-42>[42] In het Franse weekblad L'Industrie Laitière is tussen 1876 en 1881 hoegenaamd geen aandacht besteed aan margarine. Vooral tweederangs natuurbotersoorten werden als concurrent aangemerkt.</div> | ||
| + | *<div id=5-43>[43] Mouton, Margarineboter, 3.</div> | ||
| + | *<div id=5-44>[44] Ibidem, 6.</div> | ||
| + | *<div id=5-45>[45] Margarineboter, hare bereiding verteerbaarheid en bestrijding (Oss 1884), 64.</div> | ||
| + | *<div id=5-46>[46] Ibidem, 69.</div> | ||
| + | *<div id=5-47>[47] Ibidem; A. Jurgens, Butterine of Margarineboter (z.p. 1884); Timmermans & Co., Manufacturers of high class butterines (Nijmegen 1884); J.Th. Mouton, Butterine, a good, useful, wholesome and cheap article of food ('s-Gravenhage 1885).</div> | ||
| + | *<div id=5-48>[48] Mouton, Butterine, Preface.</div> | ||
| + | *<div id=5-49>[49] Wollny, Über die Kunstbutterfrage, 7.</div> | ||
| + | *<div id=5-50>[50] Algemeen Handelsblad, 24 maart 1886.</div> | ||
| + | *<div id=5-51>[51] Ibidem.</div> | ||
| + | *<div id=5-52>[52] Verslag van de vergadering van de Vereeniging tot Bestrijding van Knoeierijen in den Boterhandel, 20 januari 1886, 3, in: Adres van de Vereeniging van Margarineboterfabrikanten in Nederland, 3.</div> | ||
| + | *<div id=5-53>[53] Ibidem, 5.</div> | ||
| + | *<div id=5-54>[54] Handelingen Tweede Kamer, 1888/89, 1226.</div> | ||
| + | *<div id=5-55>[55] Ibidem, 1196.</div> | ||
| + | *<div id=5-56>[56] Ibidem, 1197.</div> | ||
| + | *<div id=5-57>[57] L'Industrie Laitière, 14 (1889), 213.</div> | ||
| + | *<div id=5-58>[58] De term <margarine> werd gebruikt door de uitvinder Mège Mouriès. Volgens de overlevering had Mège's leermeester, M. Chevreul, die naam gegeven aan bepaalde vetkorrels, die de glans van <margarites> (het Griekse woord voor parels) zouden bezitten.</div> | ||
| + | *<div id=5-59>[59] W.H.C. Knapp, Botercontrole in Nederland ('s-Gravenhage 1927), 69.</div> | ||
| + | *<div id=5-60>[60] Zie bijvoorbeeld Grafiek 2. Er is geen markante trendbreuk in 1889; de daling in de volgende jaren heeft te maken met de import van goedkope natuurboter uit de koloniën.</div> | ||
| + | *<div id=5-61>[61] Wilson, Geschiedenis, ii, 105.</div> | ||
| + | *<div id=5-62>[62] Ibidem, 275: het margarineverbruik per hoofd van de bevolking in Nederland was in 1913 ongeveer 3 kilo, in 1927 was dit cijfer gestegen tot 8,2 kilo.</div> | ||
| + | *<div id=5-63>[63] De cijfers zijn afkomstig uit gemeenteverslagen en jaarverslagen van Kamers van Koophandel.</div> | ||