De Boterwet van 1889
Van Techniek in Nederland
| Regel 1: | Regel 1: | ||
De verbetering van de kunstboterkwaliteit viel ongeveer samen met de hoge prijzen voor echte boter op de Engelse markt. In de jaren zeventig was er in de verschillende landen vanuit zuivelkringen hoegenaamd geen aandacht besteed aan het kunstprodukt, dat men in zijn eigen marktsegment gerust bestaansrecht gunde.[[Noten TIN19-1-H5#5-74|<sup>[74]</sup>]] De goedkope [[Het fabricageproces van oleomargarine|'''oleo''']] werd echter de basis voor mengpraktijken die het onderscheid tussen mindere botersoorten en kunstboter deden vervagen. Het was dan ook niet vreemd dat het succes van dergelijke kunstboter een reactie van de zijde van de natuurboter producenten teweegbracht. Toen rond 1880 het aantal kunstboterfabrieken binnen zeer korte tijd explosief steeg, organiseerde de gealarmeerde zuivelindustrie een [[Een nieuwe koeltechniek een nieuw produkt|'''breed verzet''']]. De strijd tussen boter en kunstboter werd uitgevochten in dagbladen, tijdschriften en brochures. Het startsein voor de polemiek, die de gehele jaren tachtig zou voortduren, was een rapport uit 1881 van de Utrechtse afdeling van de Vereeniging tot Bevordering van Fabrieks en Handwerksnijverheid in Nederland. Hierin stelden drie leden de vraag: 'Ligt het niet op de weg der Vereeniging, bij het wettig gezag aan te dringen op maatregelen van toezicht, zoowel wat de grondstoffen als de bewerking van kunstboter betreft?'.[[Noten TIN19-1-H5#5-75|<sup>[75]</sup>]] Zij beweerden in het rapport dat door de fabrikanten van kunstboter op uitgebreide schaal wordt [[Knoeierijen in de boterhandel|''''geknoeid'''']] en dat een voor de gezondheid schadelijk produkt aan de consument wordt geleverd. | De verbetering van de kunstboterkwaliteit viel ongeveer samen met de hoge prijzen voor echte boter op de Engelse markt. In de jaren zeventig was er in de verschillende landen vanuit zuivelkringen hoegenaamd geen aandacht besteed aan het kunstprodukt, dat men in zijn eigen marktsegment gerust bestaansrecht gunde.[[Noten TIN19-1-H5#5-74|<sup>[74]</sup>]] De goedkope [[Het fabricageproces van oleomargarine|'''oleo''']] werd echter de basis voor mengpraktijken die het onderscheid tussen mindere botersoorten en kunstboter deden vervagen. Het was dan ook niet vreemd dat het succes van dergelijke kunstboter een reactie van de zijde van de natuurboter producenten teweegbracht. Toen rond 1880 het aantal kunstboterfabrieken binnen zeer korte tijd explosief steeg, organiseerde de gealarmeerde zuivelindustrie een [[Een nieuwe koeltechniek een nieuw produkt|'''breed verzet''']]. De strijd tussen boter en kunstboter werd uitgevochten in dagbladen, tijdschriften en brochures. Het startsein voor de polemiek, die de gehele jaren tachtig zou voortduren, was een rapport uit 1881 van de Utrechtse afdeling van de Vereeniging tot Bevordering van Fabrieks en Handwerksnijverheid in Nederland. Hierin stelden drie leden de vraag: 'Ligt het niet op de weg der Vereeniging, bij het wettig gezag aan te dringen op maatregelen van toezicht, zoowel wat de grondstoffen als de bewerking van kunstboter betreft?'.[[Noten TIN19-1-H5#5-75|<sup>[75]</sup>]] Zij beweerden in het rapport dat door de fabrikanten van kunstboter op uitgebreide schaal wordt [[Knoeierijen in de boterhandel|''''geknoeid'''']] en dat een voor de gezondheid schadelijk produkt aan de consument wordt geleverd. | ||
Dat de verontrusting bij leden van de Vereeniging niet op een willekeurig tijdstip plaatsgreep blijkt wel uit het volgende citaat. 'Wat hier speciaal het artikel kunstboter betreft, zoo is, bij de enorme konkurrentie, welke het ruim 125 tal fabrieken (wier vermeerdering nog niet ophoudt) elkander nu reeds aandoet, het ten hoogste twijfelachtig of niet het surrogaat produkt kunstboter door vele fabrikanten met stoffen en ingrediënten wordt vermengd, die zeer zeker geen gunstigen invloed op de gezondheid kunnen uitoefenen'.[[Noten TIN19-1-H5#5-76|<sup>[76]</sup>]] Zo weinig ingenomen was men blijkbaar met de steeds uitdijende industrie, dat het werkelijke aantal van rond de zeventig fabrieken bijna verdubbelde.[[Afbeelding:TIN19_blz161.jpg|thumb|right|370px|Kneedafdeling: hier wordt de emulsie gekneed tussen ronddraaiende walsen, waardoor het produkt een gelijkmatige structuur krijgt]] | Dat de verontrusting bij leden van de Vereeniging niet op een willekeurig tijdstip plaatsgreep blijkt wel uit het volgende citaat. 'Wat hier speciaal het artikel kunstboter betreft, zoo is, bij de enorme konkurrentie, welke het ruim 125 tal fabrieken (wier vermeerdering nog niet ophoudt) elkander nu reeds aandoet, het ten hoogste twijfelachtig of niet het surrogaat produkt kunstboter door vele fabrikanten met stoffen en ingrediënten wordt vermengd, die zeer zeker geen gunstigen invloed op de gezondheid kunnen uitoefenen'.[[Noten TIN19-1-H5#5-76|<sup>[76]</sup>]] Zo weinig ingenomen was men blijkbaar met de steeds uitdijende industrie, dat het werkelijke aantal van rond de zeventig fabrieken bijna verdubbelde.[[Afbeelding:TIN19_blz161.jpg|thumb|right|370px|Kneedafdeling: hier wordt de emulsie gekneed tussen ronddraaiende walsen, waardoor het produkt een gelijkmatige structuur krijgt]] | ||
| − | Het rapport lokte een reactie uit van de [[de prijs van margarine|'''Haagse kunstboterfabrikant dr. J. Mouton''']], die zich in de daaropvolgende jaren zou opwerpen als de integere pleitbezorger van de nieuwe industrie. In 1881 verscheen van zijn hand een brochure (in die tijd bij uitstek het voertuig voor polemiek), waarin hij de aantijgingen uit het rapport probeerde te [[begripppenlijst#Parreren| | + | Het rapport lokte een reactie uit van de [[de prijs van margarine|'''Haagse kunstboterfabrikant dr. J. Mouton''']], die zich in de daaropvolgende jaren zou opwerpen als de integere pleitbezorger van de nieuwe industrie. In 1881 verscheen van zijn hand een brochure (in die tijd bij uitstek het voertuig voor polemiek), waarin hij de aantijgingen uit het rapport probeerde te [[begripppenlijst#Parreren|parreren]]. De beschuldiging dat de kunstboter schadelijk zou zijn voor de gezondheid, wist hij vrij gemakkelijk te weerleggen, aangezien die alleen gebaseerd bleek te zijn op vage geruchten uit de Verenigde Staten. |
In zijn opvatting dat margarineboter - deze term prefereerde hij - een gezond en voedzaam artikel was, werd Mouton gesteund door natuurkundig onderzoek. Wetenschappers van naam als prof. D. Grothe en prof. A. Mayer lieten artikelen verschijnen waarin zij de fabricage en samenstelling van het produkt analyseerden. Hun conclusie was dat goede margarineboter weinig voor natuurboter hoefde onder te doen, dat het in smaak wel achterbleef, maar in voedzaamheid en verteerbaarheid (een teer punt) ongeveer gelijk stond. | In zijn opvatting dat margarineboter - deze term prefereerde hij - een gezond en voedzaam artikel was, werd Mouton gesteund door natuurkundig onderzoek. Wetenschappers van naam als prof. D. Grothe en prof. A. Mayer lieten artikelen verschijnen waarin zij de fabricage en samenstelling van het produkt analyseerden. Hun conclusie was dat goede margarineboter weinig voor natuurboter hoefde onder te doen, dat het in smaak wel achterbleef, maar in voedzaamheid en verteerbaarheid (een teer punt) ongeveer gelijk stond. | ||
Er lopen in de [[begrippenlijst#Polemiek|polemiek]] tot omstreeks 1885 twee discussies door elkaar: de ene betrof de veronderstelde schadelijkheid van het produkt kunstboter en de andere was de vermeende 'knoeierij' in de handel, dus het verkopen van surrogaat als echte boter. Net toen in Nederland de eerste discussie uitgewoed leek en in wetenschappelijke kring een aantal vooroordelen tegen de kunstboter terzijde waren gelegd, stak er opnieuw een storm van protest op. Dit verzet vond alweer zijn oorsprong in de Verenigde Staten en weer was Mouton present om de aanvallen af te slaan, die volgens hem en zijn medefabrikanten onterecht en belachelijk waren. | Er lopen in de [[begrippenlijst#Polemiek|polemiek]] tot omstreeks 1885 twee discussies door elkaar: de ene betrof de veronderstelde schadelijkheid van het produkt kunstboter en de andere was de vermeende 'knoeierij' in de handel, dus het verkopen van surrogaat als echte boter. Net toen in Nederland de eerste discussie uitgewoed leek en in wetenschappelijke kring een aantal vooroordelen tegen de kunstboter terzijde waren gelegd, stak er opnieuw een storm van protest op. Dit verzet vond alweer zijn oorsprong in de Verenigde Staten en weer was Mouton present om de aanvallen af te slaan, die volgens hem en zijn medefabrikanten onterecht en belachelijk waren. | ||