Noten H6
Van Techniek in Nederland
| Regel 3: | Regel 3: | ||
''Titel'' | ''Titel'' | ||
<BR> | <BR> | ||
| + | |||
| + | *<div id=6-1>[1] Het areaal was in 1919 60 ha. (zie Schiphol 50 jaar (Amsterdam 1970) 13); in 1939, 210 ha, 1950 600 ha en in 1967 1750 ha. Zie K. Bosma en M. Vos, ‘Een Amsterdamse snelweg door de lucht. De Hoofdstad van Nederland en de nationale luchthaven 1919-1999, Historisch Tijdschrift Holland, 32 (2000) 3-4, 183-205, aldaar 189.</div> | ||
| + | *<div id=6-2>[2] Voor een overzicht verwijzen we naar A. Bouwens en M. Dierikx, Op de drempel van lucht; tachtig jaar Schiphol (Den Haag: Sdu, 1996); zie verder K. Bosma en M. Vos, ‘Een Amsterdamse snelweg door de lucht’. Het onderzoek naar de technische ontwikkeling op Schiphol is uitermate moeizaam verlopen omdat er geen goed beheerd centraal archief is op dit terrein. Er is daarom gebruik gemaakt van een breed scala aan verschillende bronnen, tijdschriften, archieven en foto-materiaal en oude filmfragmenten. Resultaten van het onderzoek zijn op diverse manieren gepubliceerd, zie G. Mom, M, Dierikx, A. van den Bogaard en C. Werff, Schiphol. haven, station, knooppunt sinds 1916 (Walburg Pers 1999), het themanummer van Spiegel Historiael over Geschiedenis van de luchtvaart, 35 (2000) 7/8; zie verder A. Vlot, Aviobrug tussen luchthaven en luchtvaartmaatschappij. De ontwikkeling van de Aviobruggen voor Schiphol 1958-1971 (Stichting Historie der Techniek 2000) en M. Dierikx en J. Schot, Technische ontwikkeling van Schiphol, 1916-1970. Eindverslag. (Stichting Historie der Techniek 1998). </div> | ||
| + | *<div id=6-3>[3] Zie Marc Dierikx, Bevlogen jaren. Nederlandse burgerluchtvaart tussen de wereldoorlogen (Houten: Unieboek, 1986), 21-22.</div> | ||
| + | *<div id=6-4>[4] H.J. Hazewinkel, biografisch lemma Van Riemsdijk, in: Biografisch Woordenboek van Nederland, deel 5.</div> | ||
| + | *<div id=6-5>[5] Zie G. Mom, ‘Het vliegtuig als gevleugelde auto’, Spiegel Historiael, 35 (2000) 7-8, 305-307.</div> | ||
| + | *<div id=6-6>[6] Sytze van der Zee, Vergeten Legende. Frits Koolhoven, 1886-1946 (Amsterdam: Bezige Bij, 2001).</div> | ||
| + | *<div id=6-7>[7] König, openingstoespraak van de ELTA, 01/08/1919: De Telegraaf 01/08/1919.</div> | ||
| + | *<div id=6-8>[8] König, dinertoespraak ter gelegenheid van de opening van de ELTA: De Telegraaf 02/08/1919.</div> | ||
| + | *<div id=6-9>[9] Marc Dierikx, Blauw in de lucht. Koninklijke Luchtvaart Maatschappij, 1919-1999 (Den Haag: Sdu, 1999), 26-32. De acht hoofdinvesteerders in de oprichting van de KLM – allen afkomstig uit de top van het Nederlandse bankwezen en bedrijfsleven – in oktober 1919 riskeerden slechts relatief kleine bedragen. Zo viel het bedrag van honderdtienduizend gulden dat de Nederlandsche Handel Maatschappij in de KLM inbracht in het niet bij de sommen gelds die de directie dagelijks passeerden. Voor de bank was het risico klein; over de investering in het luchtvaartbedrijf werd niet eens vergaderd. Verslagen directievergaderingen NHM, 1918 en 1919: ARA, 2.20.01, Archief Nederlandsche Handel Maatschappij (ABN), 441, 442. </div> | ||
| + | *<div id=6-10>[10] M.L.J. Hofstee, Het reizen per vliegtuig in de toekomst – Deel 1 (Utrecht: Kemink, 1918), 18-19; M.L.J. Hofstee, Nederland en het luchtverkeer in de toekomst (Amsterdam: Swartsenburg, 1918), 26.</div> | ||
| + | *<div id=6-11>[11] Geciteerd in Dierikx, Bevlogen jaren, 40.</div> | ||
| + | *<div id=6-12>[12] Notulen 75e vergadering van gedelegeerden uit de Raad van Bestuur van de KLM, 15/2/24: Archief KLM-directie, RvB.</div> | ||
| + | *<div id=6-13>[13] H. Hegener, Een bewogen leven, in: Chr.K. Werkman (red.), De Vliegende Hollander. In memoriam dr. Albert Plesman (Baarn: Wereldvenster, 1954), 74.</div> | ||
| + | *<div id=6-14>[14] Verslag ‘een tocht met de eerste ELTA-vliegboot’, in: De Telegraaf, 01/08/1919.</div> | ||
| + | *<div id=6-15>[15] Staat 'Bezettingsgraad en aantal passagiers per vliegtuig op de luchthaven Schiphol' (ongedateerd; ca. 1941): Archief NVLS, ongeïnventariseerd.</div> | ||
| + | *<div id=6-16>[16] G. Puchinger, Ontmoetingen met de jaren ’30, deel 1 (Zutphen 1982), 465. Zie verder Bouwens en Dierikx, Tachtig jaar Schiphol, 64-65. </div> | ||
| + | *<div id=6-17>[17] A. Bouwens, M. Dierikx, Op de drempel van de lucht: tachtig jaar Schiphol (Den Haag: Sdu, 1996), 456.</div> | ||
| + | *<div id=6-18>[18] Guilonard en Spit, De weg door de lucht. Het moderne snelverkeer (Amsterdam: Scheltens & Giltay, 1927) 289.</div> | ||
| + | *<div id=6-19>[19] Dellaert aan De Veer (Bureau Luchtvaart, Ministerie van Waterstaat), 18 /06/27: GAA, 5240, Schiphol, 43.</div> | ||
| + | *<div id=6-20>[20] P. van Braam van Vloten, Voorloopig rapport omtrent de verlichting van Schiphol, nov. 1937: GAA, 5240, Schiphol, 102</div> | ||
| + | *<div id=6-21>[21] Notitie Evert Van den Beek aan Dellaert, 31/10/35: GAA, 5240, Schiphol, 42.</div> | ||
| + | *<div id=6-22>[22] John Wegg, The Development and Emergence of Air Traffic Control in the United Kingdom and Europe, 1919-1939, in: W.M. Leary (ed.), From Airships to Airbus: the history of civil and commercial aviation - Volume 1 - Infrastructure and environment (Washington: Smithsonian Institution Press, 1995), 114-126.</div> | ||
| + | *<div id=6-23>[23] Nick A. Komons, Bonfires to beacons: Federal Civil Aviation Policy under the Air Commerce Act, 1926-1938 (Washington: Smithsonian Press, 1989), 147-165.</div> | ||
| + | *<div id=6-24>[24] William M. Leary, Safety in the air: The impact of instrument flying and radio navigation on U.S. commercial air operations between the wars, in: W.M. Leary (ed.), From Airships to Airbus: the history of civil and commercial aviation - Volume 1 - Infrastructure and environment (Washington: Smithsonian Institution Press, 1995), 97-113. </div> | ||
| + | *<div id=6-25>[25] A.A. de Roode, Luchtverkeersbeveiliging. Geschiedenis van de luchtverkeersbeveiliging in Nederland, 1910-heden (Houten: Van Holkema & Warendorf, 1988), 70-71.</div> | ||
| + | *<div id=6-26>[26] Rapport Eenige gegevens en vraagpunten over de voor Schiphol grootendeels thans noodzakelijke en ten deele later noodzakelijke uitbreiding der verlichting, door Dellaert, d.d. maart 1936: GAA, 5240, Schiphol, 102.</div> | ||
| + | *<div id=6-27>[27] L. Boogerd (chef van de Gemeentelijke handels-Inrichtingen) aan wethouder voor Handels-Inrichtingen, 16/07/36: GAA, 5183, GHI, 1936-428.</div> | ||
| + | *<div id=6-28>[28] Deborah Douglas, The invention of airports, 289-305; 317-320.</div> | ||
| + | *<div id=6-29>[29] Voor een beschrijving zie Amerian Society of Planning Officials. American Municipal Association, The airport dilemma. A review of local and national factors in airport planning and financing (Chicago 1938), zie verder Douglas, The invention of airports. </div> | ||
| + | *<div id=6-30>[30] Jaarverslag Schiphol, 1934</div> | ||
| + | *<div id=6-31>[31] Guilonard en Spit, De weg door de lucht, 302-303</div> | ||
| + | *<div id=6-32>[32] Boogerd (directeur GHI) aan wethouder GHI, 28/06/33: GAA, 5183, 1933-109</div> | ||
| + | *<div id=6-33>[33] Notulen vergadering B&W van Amsterdam, 11/12/34: GAA, 5183, GHI, 1934-336.</div> | ||
| + | *<div id=6-34>[34] Boogerd (directeur GHI) aan Ter Haar (wethouder GHI), 14/5/34: GAA, 5183, 1934-336</div> | ||
| + | *<div id=6-35>[35] A.A. de Roode, Geschiedenis van de luchtverkeerbeveiliging in Nederland 1910-heden (Houten: Van Holkema & Warendorf, 1988), 74-79.</div> | ||
| + | *<div id=6-36>[36] KLM-filmopnamen (compilatie), "stockshots".</div> | ||
| + | *<div id=6-37>[37] KLM-film nr. 313 "Drukke dag op Waalhaven".</div> | ||
| + | *<div id=6-38>[38] Dellaert aan De Kat, 31/03/26: GAA, 5183, GHI, 1926-487.</div> | ||
| + | *<div id=6-39>[39] Schiphol- fotocollectie, foto’s 310-10 t/m 13; foto 524-1.</div> | ||
| + | *<div id=6-40>[40] Guilonard en Spit, De weg door De lucht, 299; KLM-film, nr. 312: diverse opnames, 1927</div> | ||
| + | *<div id=6-41>[41] Bouwen en Dierikx, Op de drempel van de lucht, bijlage 3, 450. </div> | ||
| + | *<div id=6-42>[42] Citaat is te vinden op de titelpagina van H.H.J. van de Pol, De wereldrecordvlcht van de Pelikaan. Een greep uit de pers in spannende dagen (Den Haag 1934). </div> | ||
| + | *<div id=6-43>[43] Diverse gestencilde artikelen uit Amerikaanse bladen (dd. 1941): ARA, 2.16.38, Archief Commissie Luchthavenvraagstuk, nr. 41.</div> | ||
| + | *<div id=6-44>[44] Plan A.S. Thomson (KLM), 28/01/1941: ARA, 2.16.38, Arch. Cie. Luchthavenvraagstuk, nr. 9. KLM-ontwerp voor een wig-vormig vliegveld, 5/10/1942: ARA, 2.16.38, Arch. Cie. Luchthavenvraagstuk, nr. 26. A. Thomson en F. von Balluseck (KLM) aan sub-cie. IV, 4/05/1942: ARA, 2.16.38, Archief Cie. Luchthavenvraagstuk, nr. 51. Ontwerp stationsgebouw door Dienst Publieke Werken van de gemeente Amsterdam, januari 1944: ARA, 2.16.38, Arch. Cie. Luchthavenvraagstuk, nr. 60.</div> | ||
| + | *<div id=6-45>[45] Boek aanwezig in bibliotheek Schiphol met naam van Dellaer voorin en aantekeningen in zijn handschrift. </div> | ||
| + | *<div id=6-46>[46] Civil Aeronautics Administration, Airport design (Washington D.C. 1944), 49-62. </div> | ||
| + | *<div id=6-47>[47] Bouwens en Dierikx, Tachtig jaar Schiphol, 131-133, 152-163. </div> | ||
| + | *<div id=6-48>[48] Zie: U.F.M. Dellaert, ‘Enige grepen uit de ontwikkeling van de luchthaven Schiphol’, De Ingenieur, 1955 nr. 55, 50. </div> | ||
| + | *<div id=6-49>[49] Dienst der Gemeente-Handelsinrichtingen en Dienst der Publieke werken Amsterdam, Plan voor uitbreiding van de Luchthaven Schiphol (Amsterdam: Stadsdrukkerij, 1949), 27.</div> | ||
| + | *<div id=6-50>[50] NACO, Toekomstbeschouwingen over de Luchthaven Schiphol, rapport aan de directie van de KLM (Den Haag 1951) VII.</div> | ||
| + | *<div id=6-51>[51] Zie voor een recent overzicht K. Schuyt, E. Taverne, 1950: Welvaart in zwart-wit (Den Haag: Sdu, 2000).</div> | ||
| + | *<div id=6-52>[52] Notulen Ministerraad, 08/10/45: ARA, 2.02.05.01, Arch. Ministerraad.</div> | ||
| + | *<div id=6-53>[53] Rapport, Uitgebracht door de Commissie ter Bestudering van de Uitbreiding van de Luchthaven Schiphol, Grondslagen voor de ontwikkeling van de Luchthaven Schiphol (Amsterdam: november 1955).</div> | ||
| + | *<div id=6-54>[54] Jaarverslagen Gemeentelijke Luchthaven Schiphol, 1945-1956.</div> | ||
| + | *<div id=6-55>[55] De Wolkenridder, 24/03/56: Intern Transport.</div> | ||
| + | *<div id=6-56>[56] Schiphol-foto’s, serie 413 (21/02/46); foto 46-2581 (KLM-foto 603358); foto 46-2386.</div> | ||
| + | *<div id=6-57>[57] De Wolkenridder, 07/10/54: De KLM vandaag: een greep uit onze activiteiten van één dag.</div> | ||
| + | *<div id=6-58>[58] De Wolkenridder, 01/04/50: De organisatie van De gronddienst.</div> | ||
| + | *<div id=6-59>[59] Marc Dierikx, The noise barrier: aircraft technology, airport planning, and the general public, in: Proceedings of the National Aviation Conference (Dayton, Wright State University Press, 1999), 355-363.</div> | ||
| + | *<div id=6-60>[60] H.G. de Maar, De uitbreiding van Schiphol; hoe de komst van het straalvliegtuig invloed heeft gehad op het bestuur (Deventer: Kluwer, 1976), 94-98.</div> | ||
| + | *<div id=6-61>[61] Korsten aan Min. v. V&W, 14/04/19623: ARA, 2.16.64.01. Cie Geluidhinder nr. 6 en Interim-rapport Commissue Korsten aan min v. V&W, 28/01/1963; ARA, 2.16.64.01, Cie Geluidhinder, nr. 5. </div> | ||
| + | *<div id=6-62>[62] Voor een uitgebreid verslag van deze discussie zie Bouwens en Dierikx</div> | ||
| + | *<div id=6-63>[63] Samenvatting bespreking van 31/05/1956 inz. hydrantensysteem tussen KLM en luchthavendirectie, 05/06/1956: Arch. SPL, doss. 59, hydrant systeem.</div> | ||
| + | *<div id=6-64>[64] Marc Dierikx, Bram Bouwens, Building Castles of the Air: Schiphol Amsterdam and the development of airport infrastructure in Europe (Den Haag: Sdu, 1997), 35-43.</div> | ||
| + | *<div id=6-65>[65] Verslag directie Aviolanda (J. Goedkoop Dzn.) van bespreking met vertegenwoordigers van Schiphol, KLM, RLD, en Economische Zaken inz. het ontwikkelen van een instapbrug, 03/06/59: Arch. SPL, doss. Aviobrug 1959 t/m 1960.</div> | ||
| + | *<div id=6-66>[66] Brief Goedkoop (dir. Aviobridge) aan Van Stapele, 18/09/61: Arch. SPL, doss. Aviobrug 1961 t/m 1963.</div> | ||
| + | *<div id=6-67>[67] J. Goedkoop Dzn. (dir. Aviolanda) aan 'NV Luchthaven Schiphol' (werd beantwoord door De Mul), 01/06/59: Arch. SPL, doss. Aviobrug 1959 t/m 1960.</div> | ||
| + | *<div id=6-68>[68] Verslag directie Aviolanda (J. Goedkoop Dzn.) van bespreking met vertegenwoordigers van SPL, KLM, RLD, EZ inz. het ontwikkelen van een instapbrug, 03/06/59: Arch. SPL, doss. Aviobrug 1959 t/m 1960.</div> | ||
| + | *<div id=6-69>[69] Brief Aviobridge aan De Mul, 27/11/61: Arch. SPL, doss. Aviobrug 1961 t/m 1963. De Mul aan Aviolanda, 29/08/63: Arch. SPL, doss. Aviobrug 1961 t/m 1963.</div> | ||
| + | *<div id=6-70>[70] A.B. Citroen, El Al station Manager SPL, aan directie NVLS, 12/03/62: Arch. SPL, doss. Aviobrug 1961 t/m 1963.</div> | ||
| + | *<div id=6-71>[71] Ad Vlot, Aviobrug tussen luchthaven en luchtvaartmaatschappij. De ontwikkeling van de Aviobruggen voor Schiphol, 1958-1971 (Delft: DUP Satellite, 2001), 52.</div> | ||
| + | *<div id=6-72>[72] Verslag 43e verg. Werkgroep Schiphol, 30/11/59: Arch. SPL, vB, 3/1, Werkgroep.</div> | ||
| + | *<div id=6-73>[73] Indrukken van de Second National Jet Age Airport Conference te Houston (door C. v.d. Weele, KLM) 20-22 mei 1959, 09/06/59: Arch. SPL, vB, 3/1.</div> | ||
| + | *<div id=6-74>[74] Schets SSB situatie gesplitste pierkop (z.d.): Arch. SPL, vB, 3/4, Map Opstelling Vliegtuigen.</div> | ||
| + | *<div id=6-75>[75] Schetsontwerp SSB nieuw stationsgebouw plus pieren, 25/06/58: Arch. SPL, vB, 3/4, Map Opstelling Vliegtuigen.</div> | ||
| + | *<div id=6-76>[76] Verslag 1e verg. werkgroep. Schiphol, 24/11/58: Arch. SPL, vB, 3/1, Werkgroep</div> | ||
| + | *<div id=6-77>[77] Verslag 2e verg. Werkgroep Schiphol, 01/12/58; KLM, Nota betreffende de sta-tijden van vliegtuigen op het platform, 03/12/58: Arch. SPL, vB, 3/1, Werkgroep.</div> | ||
| + | *<div id=6-78>[78] Schetsontwerpen SSB 15/05/59: Arch. SPL, vB, 3/1, Werkgroep.</div> | ||
| + | *<div id=6-79>[79] Verslag 24e verg. Werkgroep Schiphol, 01/06/59: Arch. SPL, vB, 3/1, Werkgroep</div> | ||
| + | *<div id=6-80>[80] Nota SSB, Kostenvergelijking van een satallietsysteem en een pierensysteem, 05/06/59: Arch. SPL, vB, 3/1, Werkgroep</div> | ||
| + | *<div id=6-81>[81] Verslag 44e verg. Werkgroep Schiphol, 07/12/59: Arch. SPL, vB, 3/1, Werkgroep.</div> | ||
| + | *<div id=6-82>[82] Notulen RvC NVLS, 05/04/60: Arch. SPL, RvC.</div> | ||
| + | *<div id=6-83>[83] Notulen 47e-54e vergadering Studiegroep Luchthavendirectie, 05/03/62 tot 14/05/62: Arch. SPL, ongenummerd</div> | ||
| + | *<div id=6-84>[84] Notulen 14e vergadering RvC NVLS, 14/12/1960: Arch. SPL., RvC.</div> | ||
| + | *<div id=6-85>[85] Studiegroep Centraal Areaal Schiphol, Programma van eisen betreffende het pierenstelsel, Rapport A-03: 04/07/61: Arch. SPL, vB, 4/2.</div> | ||
| + | *<div id=6-86>[86] H. Vicariot (Ingénieur en Chef de l'Aéroport de Paris), l'Aéroport d'Orly et sa Zone Terminale: voordracht voor de American Society of Civil Engineers, Houston, TX, mei 1959.</div> | ||
| + | *<div id=6-87>[87] Notulen 39e + 40e verg. Studiegroep Luchthavendirectie, 18/10/61 en 19/10/61: Arch. SPL, ongenummerd.</div> | ||
| + | *<div id=6-88>[88] RvC NVLS 22/02/62: Arch. SPL, RvC; Verslag vergadering BSS-NVLS, 23/05/62: Arch. SPL, vB, 3/1, BSS-verslagen.</div> | ||
| + | *<div id=6-89>[89] Notulen 21e verg. RvC NVLS, 22/02/62: Archief NVLS, RvC. Interview met ir. S. v.d. Poort, destijds hoofd van het Bouwbureau Stationsgebouw Schiphol, 14/11/1995.</div> | ||
| + | *<div id=6-90>[90] Verslag vergadering BSS-NVLS, 30/05/63: Arch. SPL, vB, 3/1, BSS-verslagen</div> | ||
| + | *<div id=6-91>[91] Verslag vergadering BSS-NVLS, 13/06/63; verslag vergadering BSS-NVLS, 03/07/63; Verslag vergadering BSS-NVLS, 17/07/63: Arch. SPL, vB, 3/1, BSS-verslagen.</div> | ||
| + | *<div id=6-92>[92] De Wolkenridder, 21/01/67: De aankomende en overstappende passagier in het nieuwe areaal.</div> | ||
| + | *<div id=6-93>[93] Stukken in de map 'bagagehellingen' (1962-1963): Arch. SPL, vB, 3/2, doos 153, PLO-dossiers, diversen.</div> | ||
| + | *<div id=6-94>[94] De Wolkenridder, 12/11/66: Gesprek met de nieuwe areaal coördinator (A. Steensma).</div> | ||
| + | *<div id=6-95>[95] Nota 'Nadere toelichting op de kapitaalsinvesteringen in het nieuwe areaal op Schiphol' voor de vergadering van de Raad van Commissarissen van de KLM van 09/06/65: Arch. KLM-dir., RvC.</div> | ||
| + | *<div id=6-96>[96] De Wolkenridder, 01/05/65: Luchtvrachtcentrum op nieuw areaal; De Wolkenridder, 04/02/67: Luchtvrachtcentrum in het nieuwe areaal grotendeels gemechaniseerd en geautomatiseerd.</div> | ||
| + | *<div id=6-97>[97] De Wolkenridder, 06/11/65: Hypermodern KLM luchtvrachtcentrum in aanbouw: opslagsysteem geautomatiseerd en gemechaniseerd; De Wolkenridder, 04/02/67: Luchtvrachtcentrum in het nieuwe areaal grotendeels gemechaniseerd en geautomatiseerd.</div> | ||
| + | *<div id=6-98>[98] De Wolkenridder, 26/10/68: Waar de vracht centraal staat (fotoreportage met bijschriften).</div> | ||
| + | *<div id=6-99>[99] Zie hierover m.n. Bouwens, Dierikx, Op de drempel van de lucht, 223 ff.</div> | ||
| + | *<div id=6-100>[100] Bouwens, Dierikx, Op de drempel van de lucht, 291.</div> | ||