Noten TIN20-3-H1
Van Techniek in Nederland
| Regel 5: | Regel 5: | ||
*<div id=1-1>[1] R. Bergsma, Pamflet voor de tentoonstelling in: Gemeentearchief Amsterdam, D00.082.</div> | *<div id=1-1>[1] R. Bergsma, Pamflet voor de tentoonstelling in: Gemeentearchief Amsterdam, D00.082.</div> | ||
| − | *<div id=1-2>[2] De voedingsfysiologie en -(bio)chemie kwamen rond 1850 op gang als verbijzondering van de medische wetenschap en chemische wetenschappen in relatie tot problemen van volksgezondheid. De zich ontwikkelende voedingsleer (zie hoofdstuk 2) was maatgevend | + | *<div id=1-2>[2] De voedingsfysiologie en -(bio)chemie kwamen rond 1850 op gang als verbijzondering van de medische wetenschap en chemische wetenschappen in relatie tot problemen van volksgezondheid. De zich ontwikkelende voedingsleer (zie hoofdstuk 2) was maatgevend geworden in het denken over verbetering van de volksvoeding, al in de geschriften van de Maatschappij voor het Nut van het Algemeen: Peter Rietbergen, 'To Feed the Poor and Improve Their Morals' in F. Halici ed., First international food congress, sept. 1986 (Istanbul en Ankara 1988) 227-234. De 'Tijdelijke Kookschool' vormde het begin van het ontstaan van het Kook- en Huishoudonderwijs in Nederland. Zie A.H. van Otterloo, Eten en eetlust in Nederland 1840-1990 (Amsterdam 1990) 127-155.</div> |
| − | *<div id=1-3>[3] De betekenis, maatschappelijke relevantie en mate van acceptatie van ‘gezondheid’ als waarde was rond 1900 veel beperkter dan rond 2000; de enorme toename van de maatschappelijke waardering van gezondheid is van bijzonder belang in de te beschrijven | + | *<div id=1-3>[3] De betekenis, maatschappelijke relevantie en mate van acceptatie van ‘gezondheid’ als waarde was rond 1900 veel beperkter dan rond 2000; de enorme toename van de maatschappelijke waardering van gezondheid is van bijzonder belang in de te beschrijven ontwikkelingen in de voeding.</div> |
| − | *<div id=1-4>[4] Th. van Tijn, ‘De zwarte jaren 1845-1895’ in Algemene geschiedenis der Nederlanden (Haarlem 1977) dl. 12, 145-151</div> | + | *<div id=1-4>[4] Th. van Tijn, ‘De zwarte jaren 1845-1895’ in Algemene geschiedenis der Nederlanden (Haarlem 1977) dl. 12, 131-154, aldaar 145-151.</div> |
| − | *<div id=1-5>[5] Het relatieve aandeel van voedselgebrek en ziekten in de sterfte in de jaren veertig vormt een punt van discussie tussen historici. Zie voor een samenvatting Van Otterloo, Eten en eetlust, 21-23</div> | + | *<div id=1-5>[5] Het relatieve aandeel van voedselgebrek en ziekten in de sterfte in de jaren veertig vormt een punt van discussie tussen historici. Zie voor een samenvatting Van Otterloo, Eten en eetlust, 21-23.</div> |
| − | *<div id=1-6>[6] Het betreft hier gemiddelde productiecijfers als indicator voor het verbruik, dus voorzichtigheid is geboden: ‘Verbruik van enige voedingsmiddelen in kg. per hoofd van de Nederlandse bevolking 1852-1911’, Maandschrift CBS (1913); zie ook H. van der Meulen</div> | + | *<div id=1-6>[6] Het betreft hier gemiddelde productiecijfers als indicator voor het verbruik, dus voorzichtigheid is geboden: ‘Verbruik van enige voedingsmiddelen in kg. per hoofd van de Nederlandse bevolking 1852-1911’, Maandschrift CBS (1913); zie ook H. van der Meulen, 'Nederlanders en hun voeding 1852-1977' in Economisch en sociaal-historisch jaarboek 48 (Den Haag 1985) 48-70; Van Otterloo, Eten en eetlust, 45-48.</div> |
| − | *<div id=1-7>[7] De discussie over ‘nieuwe armoede’ van daklozen en in ‘achterstandswijken’ alsmede de consequenties voor voeding en gezondheid is weliswaar in de laatste decennia van de twintigste eeuw opnieuw actueel, maar verwijst naar een ander schaarsteniveau dan een</div> | + | *<div id=1-7>[7] De discussie over ‘nieuwe armoede’ van daklozen en in ‘achterstandswijken’ alsmede de consequenties voor voeding en gezondheid is weliswaar in de laatste decennia van de twintigste eeuw opnieuw actueel, maar verwijst naar een ander schaarsteniveau dan een eeuw geleden. Armoede, honger en schaarste zijn net als luxe betrekkelijke begrippen.</div> |
| − | *<div id=1-8>[8] R. Keuning, Innovatie in de levensmiddelenindustrie. Markt of technologie? Inaugurele rede (Wageningen 1989) 5. Voor de Verenigde Staten noemt Keunig een getal van 25.000 artikelen; in het laatste decennium van de twintigste eeuw zijn deze aantallen | + | *<div id=1-8>[8] R. Keuning, Innovatie in de levensmiddelenindustrie. Markt of technologie? Inaugurele rede (Wageningen 1989) 5. Voor de Verenigde Staten noemt Keunig een getal van 25.000 artikelen; in het laatste decennium van de twintigste eeuw zijn deze aantallen ongetwijfeld gegroeid.</div> |
| − | *<div id=1-9>[9] Uit in 1995-1996 gehouden vraaggesprekken met H.A. Leniger, R. Keuning, F.D. Tollenaar, F. Röling en andere voedingsmiddelentechnologen bleek het bijzondere belang van ‘samengestelde producten’. </div> | + | *<div id=1-9>[9] Uit in 1995-1996 gehouden vraaggesprekken met H.A. Leniger, R. Keuning, F.D. Tollenaar, F. Röling en andere voedingsmiddelentechnologen bleek het bijzondere belang van ‘samengestelde producten’.</div> |
| − | *<div id=1-10>[10] Andere in dit deel gehanteerde definities zijn: Voedsel heeft betrekking op losse voedingsmiddelen, terwijl voeding slaat op de totale voedselconsumptie op een bepaald moment voor een bepaalde maatschappelijke groep of categorie. De schakels van de keuken</div> | + | *<div id=1-10>[10] Andere in dit deel gehanteerde definities zijn: Voedsel heeft betrekking op losse voedingsmiddelen, terwijl voeding slaat op de totale voedselconsumptie op een bepaald moment voor een bepaalde maatschappelijke groep of categorie. De schakels van de keuken en de tafel houden direct verband met de al genoemde maaltijd- en voedselpatronen.</div> |
*<div id=1-11>[11] Het begrip voedingsmiddelenketen is deels geïnspireerd door Jack Goody, Cooking, cuisine and class (Cambridge 1982) 37, en deels een sociologisering van het biologische concept voedselketen. Het lijkt enigszins op het begrip ‘food system’, zie Alan Beards</div> | *<div id=1-11>[11] Het begrip voedingsmiddelenketen is deels geïnspireerd door Jack Goody, Cooking, cuisine and class (Cambridge 1982) 37, en deels een sociologisering van het biologische concept voedselketen. Het lijkt enigszins op het begrip ‘food system’, zie Alan Beards</div> | ||
*<div id=1-12>[12] Geoff Tansey en Tony Worsley, The food system. A guide (Londen 1999); zij bemannen het food system met key actors als boeren, arbeiders, handelaars, processors, distributeurs, caterers en consumenten. De term actoren wordt ook gebruikt in deel 1 van J.W. </div> | *<div id=1-12>[12] Geoff Tansey en Tony Worsley, The food system. A guide (Londen 1999); zij bemannen het food system met key actors als boeren, arbeiders, handelaars, processors, distributeurs, caterers en consumenten. De term actoren wordt ook gebruikt in deel 1 van J.W. </div> | ||