Boterwetten in internationaal perspectief
Van Techniek in Nederland
| Regel 2: | Regel 2: | ||
| − | Het verzet tegen de margarine was het sterkst in de Verenigde Staten en daar werden ook de meest vérgaande wetten aangenomen. Sommige [[De Boterwet van 1889|'''staten''']], zoals New Hampshire, stelden de eis dat de margarine een of andere exotische kleur moest hebben, bijvoorbeeld groen of rose, om te voorkomen dat winkeliers margarine als boter zouden verkopen. In 1886 kwam bovenop deze wetgeving nog een federale wet, waarbij voor de margarinefabricage speciale vergunningen werden ingevoerd en het product aan diverse belastingen en heffingen werd onderworpen. Het Hooggerechtshof verbood de staten uiteindelijk margarine een afwijkende kleur voor te schrijven, maar in plaats daarvan introduceerde ze wetten, waarbij de toevoeging van elke kleur, dus ook de 'natuurlijke' gele kleur, werd verboden.[[Afbeelding:Oss_Jurgens_margarinefabr_pakafdeling_1914.jpg|thumb|380px|right|Pakafdeling van margarinefabriek te Oss]] | + | Het verzet tegen de margarine was het sterkst in de Verenigde Staten en daar werden ook de meest vérgaande wetten aangenomen. Sommige [[De Boterwet van 1889|'''staten''']], zoals New Hampshire, stelden de eis dat de margarine een of andere exotische kleur moest hebben, bijvoorbeeld groen of rose, om te voorkomen dat winkeliers margarine als boter zouden verkopen. In 1886 kwam bovenop deze wetgeving nog een federale wet, waarbij voor de margarinefabricage speciale vergunningen werden ingevoerd en het product aan diverse belastingen en heffingen werd onderworpen. Het Hooggerechtshof verbood de staten uiteindelijk margarine een afwijkende kleur voor te schrijven, maar in plaats daarvan introduceerde ze wetten, waarbij de toevoeging van elke kleur, dus ook de 'natuurlijke' gele kleur, werd verboden. |
| − | + | [[Afbeelding:Oss_Jurgens_margarinefabr_pakafdeling_1914.jpg|thumb|380px|right|Pakafdeling van margarinefabriek te Oss]] | |
| − | + | ||
'''Denemarken en Frankrijk''' | '''Denemarken en Frankrijk''' | ||
| − | + | In Denemarken was al in 1885 een wet ingevoerd, waarbij bepaald werd dat alle kunstboter moest worden verpakt in tobbetjes (een soort vaten) van een bijzondere, dus van botervaten afwijkende, vorm. In Frankrijk was in 1887 een wet aangenomen, waarin het verbod was opgenomen om boter[[Begripppenlijst#Surrogaat|surrogaten]] te verkopen, wanneer niet op de verpakking de aanduiding 'margarine' of '[[begrippenlijst#Graisse-alimentaire|graisse alimentaire]]' was aangebracht. Hoe streng er daadwerkelijk werd gestraft, blijk uit enkele uitspraken die een rechtbank in Bayeux deed inzake kooplieden die een boter-margarinemengsel onder de naam boter hadden verkocht: twee mannen kregen drie, één kreeg vier maanden gevangenisstraf en enkele duizenden francs boete.[[Noten TIN19-1-H5#5-89|<sup>[89]</sup>]] | |
| − | In Denemarken was al in 1885 een wet ingevoerd, waarbij bepaald werd dat alle kunstboter moest worden verpakt in tobbetjes (een soort vaten) van een bijzondere, dus van botervaten afwijkende, vorm. In Frankrijk was in 1887 een wet aangenomen, waarin het verbod was opgenomen om | + | |
| − | + | ||
| − | + | ||
'''Engelse wetgeving beïnvloedt Nederland''' | '''Engelse wetgeving beïnvloedt Nederland''' | ||
| − | |||
Vanwege de export was voor de Nederlandse industrie de wetgeving in Engeland uiteraard van het meeste belang. In 1887 werd in het Lagerhuis een commissie gevormd die de opdracht kreeg een onderzoek in te stellen naar het bedrog in de boterhandel. De discussie in het Engelse parlement spitste zich voornamelijk toe op de naamgeving: de Engelse benaming voor kunstboter, [[De pioniers van de margarineindustrie|''''butterine'''']], werd geacht misleiding van het consumerende publiek in de hand te werken. | Vanwege de export was voor de Nederlandse industrie de wetgeving in Engeland uiteraard van het meeste belang. In 1887 werd in het Lagerhuis een commissie gevormd die de opdracht kreeg een onderzoek in te stellen naar het bedrog in de boterhandel. De discussie in het Engelse parlement spitste zich voornamelijk toe op de naamgeving: de Engelse benaming voor kunstboter, [[De pioniers van de margarineindustrie|''''butterine'''']], werd geacht misleiding van het consumerende publiek in de hand te werken. | ||
| Regel 25: | Regel 20: | ||
Bij het opstellen van de [[Knoeierijen in de boterhandel|'''Nederlandse Boterwet''']] was de Britse Margarine Act van 23 augustus 1887 nauwkeurig bestudeerd. Tijdens de behandeling van het wetsontwerp in het Nederlandse parlement, werd er regelmatig naar verwezen en de uiteindelijke Boterwet toonde dan ook veel overeenkomsten. De naam margarine werd verplicht gesteld en moest aangebracht worden op de verpakking; ook de definitie van 'boter' was op de Engelse wet afgestemd. | Bij het opstellen van de [[Knoeierijen in de boterhandel|'''Nederlandse Boterwet''']] was de Britse Margarine Act van 23 augustus 1887 nauwkeurig bestudeerd. Tijdens de behandeling van het wetsontwerp in het Nederlandse parlement, werd er regelmatig naar verwezen en de uiteindelijke Boterwet toonde dan ook veel overeenkomsten. De naam margarine werd verplicht gesteld en moest aangebracht worden op de verpakking; ook de definitie van 'boter' was op de Engelse wet afgestemd. | ||
| − | |||
| − | |||
'''Duitsland streng''' | '''Duitsland streng''' | ||
| − | |||
De Duitse wet, eveneens uit 1887, was aanmerkelijk strenger dan de Engelse en de Nederlandse. Ook daar werd een verplichte naamsvoering voor het boter surrogaat ingevoerd en men koos, na een eerdere optie voor 'Kunstbutter', voor 'Margarine'. Het verschil zat in een aantal aanvullende bepalingen. Alle verkoopplaatsen van kunstboter moesten worden aangeduid met de woorden 'Verkauf von Margarine'. | De Duitse wet, eveneens uit 1887, was aanmerkelijk strenger dan de Engelse en de Nederlandse. Ook daar werd een verplichte naamsvoering voor het boter surrogaat ingevoerd en men koos, na een eerdere optie voor 'Kunstbutter', voor 'Margarine'. Het verschil zat in een aantal aanvullende bepalingen. Alle verkoopplaatsen van kunstboter moesten worden aangeduid met de woorden 'Verkauf von Margarine'. | ||
| Regel 37: | Regel 29: | ||
De strengste eis was het verbod van menging van boter met alle vormen van het surrogaat. | De strengste eis was het verbod van menging van boter met alle vormen van het surrogaat. | ||
| − | |||
| − | |||
'''Soepele Nederlandse boterwet''' | '''Soepele Nederlandse boterwet''' | ||
| − | |||
De Nederlandse Boterwet van 1889 daarentegen was erg soepel. In Nederland was, meer dan in enig ander land, de margarine industrie van een groot economische belang. | De Nederlandse Boterwet van 1889 daarentegen was erg soepel. In Nederland was, meer dan in enig ander land, de margarine industrie van een groot economische belang. | ||
De wetgeving was moeizaam en aarzelend tot stand gekomen, zij bleek in de praktijk niet doelmatig. Er kwam geen einde aan de mengpraktijken in de binnenlandse of buitenlandse boterhandel, wat vooral te wijten was aan de onvoldoende controle die de overheid kon uitoefenen.[[Noten TIN19-1-H5#5-91|<sup>[91]</sup>]] | De wetgeving was moeizaam en aarzelend tot stand gekomen, zij bleek in de praktijk niet doelmatig. Er kwam geen einde aan de mengpraktijken in de binnenlandse of buitenlandse boterhandel, wat vooral te wijten was aan de onvoldoende controle die de overheid kon uitoefenen.[[Noten TIN19-1-H5#5-91|<sup>[91]</sup>]] | ||
| − | Daarnaast bevatte de wet [[begrippenlijst#Lacunes|lacunes]], die een gericht optreden in de praktijk onmogelijk maakten. Daarvan profiteerden met name de zogenaamde potjesboeren, kleine handelaren die zich vaak voordeden als boeren en hun waar aan huis afleverden. Juist door deze groep werd vol overgave geknoeid en margarine voor boter verkocht, maar de wet van 1889 had hierop geen greep. Een nieuwe wet uit 1900 bracht later verbetering: de controle zou worden uitgeoefend door deskundige ambtenaren en de straffen werden zwaarder.[[Afbeelding:Rdam_vdBergh_margarinefabr_centrifugelokaal.jpg|thumb|390px|left|Centrifugelokaal van de margarinefabriek]] | + | Daarnaast bevatte de wet [[begrippenlijst#Lacunes|lacunes]], die een gericht optreden in de praktijk onmogelijk maakten. Daarvan profiteerden met name de zogenaamde potjesboeren, kleine handelaren die zich vaak voordeden als boeren en hun waar aan huis afleverden. Juist door deze groep werd vol overgave geknoeid en margarine voor boter verkocht, maar de wet van 1889 had hierop geen greep. Een nieuwe wet uit 1900 bracht later verbetering: de controle zou worden uitgeoefend door deskundige ambtenaren en de straffen werden zwaarder. |
| + | |||
| + | [[Afbeelding:Rdam_vdBergh_margarinefabr_centrifugelokaal.jpg|thumb|390px|left|Centrifugelokaal van de margarinefabriek]] | ||
Voor de margarineindustrie heeft de Boterwet van 1889 nauwelijks negatieve gevolgen gehad. Van een teruggang in productie of afzet, zowel in binnen- als buitenland, is in de cijfers weinig terug te vinden.[[Noten TIN19-1-H5#5-92|<sup>[92]</sup>]] Ongetwijfeld werd er nog steeds margarine als boter verkocht, want een jarenlange traditie van bedrog was niet met één pennenstreek uit te bannen, maar in het algemeen kan gezegd worden dat de margarinehandel het ook op eigen kracht en onder eigen vlag wist te redden. Unilever geschiedschrijver Ch. Wilson beweert zelfs: | Voor de margarineindustrie heeft de Boterwet van 1889 nauwelijks negatieve gevolgen gehad. Van een teruggang in productie of afzet, zowel in binnen- als buitenland, is in de cijfers weinig terug te vinden.[[Noten TIN19-1-H5#5-92|<sup>[92]</sup>]] Ongetwijfeld werd er nog steeds margarine als boter verkocht, want een jarenlange traditie van bedrog was niet met één pennenstreek uit te bannen, maar in het algemeen kan gezegd worden dat de margarinehandel het ook op eigen kracht en onder eigen vlag wist te redden. Unilever geschiedschrijver Ch. Wilson beweert zelfs: | ||