Warenwet en vleeskeuringswet

De stemmen die de overheid aansprakelijk hielden voor de gezondheidsproblemen die werden veroorzaakt door het eten van besmet of onhygiënisch behandeld vlees, werden rond de eeuwwisseling steeds luider. In 1900 meldde het ministerie van Binnenlandse Zaken dat met de voorbereiding van wetgeving tegen ondeugdelijk vlees was begonnen, maar er gebeurde verder weinig. Ook op dit gebied lag het initiatief bij de gemeenten, die, zoals eerder vermeld, openbare abattoirs aan de rand van de stad bouwden. Onderzoek naar de vleeskwaliteit werd vergemakkelijkt door de oprichting van aan [[Beghrippenlijst#Abattoir|abattoirs]] verbonden laboratoria.  

Tot de belangengroepen die niets liever wilden dan overheidstoezicht op de kwaliteit van waren, behoorde de Nederlandse Vereniging voor Melkhygiëne (NVM). In deze vereniging hadden zich in 1904 enkele directeuren van stedelijke melkinrichtingen verenigd die zelf regelmatig monsters namen en de samenstelling en houdbaarheid van de consumptiemelk testten. Bestrijding van de vervalsing van melk was één van de doelstellingen der vereniging.  

Vóór de oprichting van stedelijke keuringsdiensten was gemiddeld de helft van de in verschillende steden genomen melkmonsters ondeugdelijk. Alleen in Leiden en Rotterdam, waar de stedelijke keuringsdienst zelf controles uitvoerde, was de melkvoorziening van goede kwaliteit. De Amsterdamse keuringsdienst had niet dezelfde goede resultaten en werkte bovendien volgens andere regels. Toen ook in andere steden de melkkwaliteit door stedelijke controle verbeterde en in Amsterdam niet, deed het dagblad De Telegraaf in 1908 een felle aanval op de Amsterdamse Gezondheidsdienst.[[Noten TIN20-3-H2#2-104|^[104]]] Kennelijk waren haar afwijkende regels de oorzaak van de slechte kwaliteit. Onafhankelijk hiervan deed de Amsterdamse afdeling van de NVM een beroep op burgemeester en wethouders om de werkwijze te volgen van de uit 1906 stammende Codex Alimentarius, namelijk een ‘deugdelijk, duurzaam, stelselmatig en veelvuldig’ onderzoek naar de vervalsing van de melk en niet de bepaling van grenscijfers inzake soortelijk gewicht, vetgehalte en droge stof. In het laatste geval werd de voedingswaarde, in het eerste de vervalsing zelf als criterium gehanteerd. De kwestie over de vraag wat nu eigenlijk ‘deugdelijk’ was, liep zo hoog op dat wethouder F.M. Wibaut verklaarde zich een ‘schuldige in de beklaagdenbank’ te voelen. Uiteindelijk besloten B&W het meerderheidsstandpunt van de keuringsdiensten te volgen en de melkvervalsing in de politieverordening op te nemen. ‘Deugdelijkheid’ betekende voortaan niet alleen dat de melk aan bepaalde grenscijfers moest beantwoorden, maar tevens dat er niets aan mocht worden toegevoegd of afgehaald (water of room). De Codex werd nu voor alle keuringsdiensten in kwesties van hygiëne en voedingswaarde de enige technische richtlijn voor onderzoek.  

Het nieuwe industriële assortiment riep nog andere reacties en pogingen tot regulering op. Ook ‘gewone consumenten’ kwamen in actie wanneer zij twijfelden aan de deugdelijkheid van eet- en drinkwaren en wierpen zich op als [[begrippenlijst#Pleitbezorger|

pleitbezorgers]]van de massa der gebruikers. Zo deden vertegenwoordigsters van de in 1912 opgerichte [[Voorlichting en consumentenbescherming|'''Nederlandse Vereniging van Huisvrouwen''']] in de mobilisatietijd regelmatig een beroep op gemeenten om maatregelen te nemen tegen knoeierij met levensmiddelen. Gekleurde stijfselpap werd bijvoorbeeld verkocht als bessensap, terwijl honing was vermengd met aardappelstroop.[[Noten TIN20-3-H2#2-105|^[105]]]