Consumptie ijs

Hoewel consumptie-ijs al in de achttiende eeuw te koop was in Nederlandse cafés, zou het pas in de negentiende eeuw populair worden bij de elite voor gebruik tijdens feesten en diners.  

Hoewel consumptie-ijs al in de achttiende eeuw te koop was in Nederlandse cafés, zou het pas in de negentiende eeuw populair worden bij de elite voor gebruik tijdens feesten en diners.  

Vooral banketbakkers hielden zich met de ijsbereiding bezig. Aan het einde van de negentiende eeuw gingen ze over tot de verkoop van ijs in hun winkels; in Amsterdam en Den Haag werd ijs ook op straat uitgevent. De straatverkoop was met name gericht op de werkman en diens kinderen. ‘Fatsoenlijke mensen’ werden geacht geen ijs op straat te eten; zij bestelden ijs als dessert op verjaar- en feestdagen. Het ijsassortiment van de straatventers was beperkt; vanille en aardbeienijs waren de meest voorkomende soorten. Aanvankelijk werd het straatijs geserveerd in kleine dikke glaasjes, na 1910 werden hiervoor ook wel wafels gebruikt.

Vooral banketbakkers hielden zich met de ijsbereiding bezig. Aan het einde van de negentiende eeuw gingen ze over tot de verkoop van ijs in hun winkels; in Amsterdam en Den Haag werd ijs ook op straat uitgevent. De straatverkoop was met name gericht op de werkman en diens kinderen. ‘Fatsoenlijke mensen’ werden geacht geen ijs op straat te eten; zij bestelden ijs als dessert op verjaar- en feestdagen. Het ijsassortiment van de straatventers was beperkt; vanille en aardbeienijs waren de meest voorkomende soorten. Aanvankelijk werd het straatijs geserveerd in kleine dikke glaasjes, na 1910 werden hiervoor ook wel wafels gebruikt.

De eerste aanzetten tot schaalvergroting vonden plaats tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen veel voor ijs benodigde ingrediënten op rantsoen waren, de prijzen daalden en concurrentie juist toenam. In diverse steden verenigden ijsbereidende banketbakkers zich daarom in ijscompagnieën om gezamenlijk grondstoffen in te kopen en de productie op één plek te concentreren. Deze samenwerkingsverbanden gingen soms ook over op het gebruik van mechanische koelapparatuur. De in 1916 opgerichte Utrechtse IJscompagnie der Verenigde Banketbakkers van Utrecht en omstreken ‘De IJsbeer’ was de eerste. In de volksmond heette de ijsverkoper al snel de ‘ijscoman’, waar je een ijsco kon kopen, een afkorting van ijscompagnie.

De eerste aanzetten tot schaalvergroting vonden plaats tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen veel voor ijs benodigde ingrediënten op rantsoen waren, de prijzen daalden en concurrentie juist toenam. In diverse steden verenigden ijsbereidende banketbakkers zich daarom in ijscompagnieën om gezamenlijk grondstoffen in te kopen en de productie op één plek te concentreren. Deze samenwerkingsverbanden gingen soms ook over op het gebruik van mechanische koelapparatuur. De in 1916 opgerichte Utrechtse IJscompagnie der Verenigde Banketbakkers van Utrecht en omstreken ‘De IJsbeer’ was de eerste. In de volksmond heette de ijsverkoper al snel de ‘ijscoman’, waar je een ijsco kon kopen, een afkorting van ijscompagnie.

Met de toename van het aantal ijsmakers en ijsverkopers achtte de overheid voorschriften op het gebied van de hygiënische ijsbereiding en de ijssamenstelling noodzakelijk. Vanuit hygiënisch oogpunt was de ambachtelijke consumptie niet optimaal. De Keuringsdiensten van Waren hielden daarom de bereiding van consumptie-ijs nauwlettend in de gaten. Het Consumptie-ijsbesluit van 1929 verschafte de Keuringsdiensten vergaande controlemogelijkheden en -bevoegdheden. Het bevatte voorschriften voor hygiëne, ijsbereiding, ijssamenstelling (onder andere het percentage melkvet) en controle. Het ijs moest voortaan aan bepaalde bacteriologische minimumeisen voldoen en ijsbereiders dienden te beschikken over een hygiënische, specifiek voor de bereiding van ijs toegeruste bereidingsplaats. Ook stelde het besluit het gebruik van ijspoeder verplicht. IJspoeder bestond uit een mengsel van suiker (meer dan 80%), weipoeder, magere-melkpoeder en een zetmeelproduct (bijvoorbeeld Elektroscoop) en kon worden samengesteld door de ijsbereiders zelf, door lokale inkoop- en productiecoöperaties of door de suikerindustrie. Het besluit verplichtte elke ijsbereider een vergunning aan te vragen.

Met de toename van het aantal ijsmakers en ijsverkopers achtte de overheid voorschriften op het gebied van de hygiënische ijsbereiding en de ijssamenstelling noodzakelijk. Vanuit hygiënisch oogpunt was de ambachtelijke consumptie niet optimaal. De Keuringsdiensten van Waren hielden daarom de bereiding van consumptie-ijs nauwlettend in de gaten. Het Consumptie-ijsbesluit van 1929 verschafte de Keuringsdiensten vergaande controlemogelijkheden en -bevoegdheden. Het bevatte voorschriften voor hygiëne, ijsbereiding, ijssamenstelling (onder andere het percentage melkvet) en controle. Het ijs moest voortaan aan bepaalde bacteriologische minimumeisen voldoen en ijsbereiders dienden te beschikken over een hygiënische, specifiek voor de bereiding van ijs toegeruste bereidingsplaats. Ook stelde het besluit het gebruik van ijspoeder verplicht. IJspoeder bestond uit een mengsel van suiker (meer dan 80%), weipoeder, magere-melkpoeder en een zetmeelproduct (bijvoorbeeld Elektroscoop) en kon worden samengesteld door de ijsbereiders zelf, door lokale inkoop- en productiecoöperaties of door de suikerindustrie. Het besluit verplichtte elke ijsbereider een vergunning aan te vragen.