Cafetarias en snackbars

De afzet van patates frites nam na de Tweede Wereldoorlog een hoge vlucht. Patates frites was in de jaren twintig en dertig via markten en kermissen overgewaaid van België naar Zuid-Nederland. Zo startte de familie Van Dam in de jaren dertig een patates-friteshuis/eetsalon in Eindhoven. Dit werd een zodanig succes dat de familie ook in Breda, Den Bosch en Tilburg dergelijke vestigingen begon. Boven de grote rivieren - met uitzondering van de grote steden in het westen van het land - was patates frites daarentegen tot na de Tweede Wereldoorlog een vrijwel onbekend [[begrippenlijst#Fenomeen|fenomeen]]. Via verkoop op markten en kermissen verspreidde patates frites zich na 1945 ook over Noord-Nederland. De verkoop ervan werd ter hand genomen door Noord-Nederlandse snackmakers en cafetariahouders die al kroketten frituurden.  

De expansie van automatieken en snackbars in de jaren vijftig was mede een gevolg van de opkomende branchevervaging tussen ambachtelijke ijsbereiders, ambachtelijke snackmakers en patates fritesbakkers. Aangezien de ijsconsumptie seizoengebonden was, zochten de ijsbereiders in de winter ander werk. Met de opkomst van patates frites lag het voor de hand dat ze zich hiermee bezig zouden gaan houden. Op organisatorisch vlak leidde dit tot de oprichting van de Unie van IJsbereiders en Patates Frites Bakkers in 1951.[[Noten TIN20-3-H9#9-12|^[12]]] De Unie ijverde voor een wettelijke regeling van de vestiging van ambachtelijke patates fritesbakkers en ijsbereiders, voor ruimere winkelsluitingstijden en voor uitbreiding van het assortiment van haar leden.

In 1957 werd een wetsvoorstel opgesteld om deze concurrentie te reguleren. De pers besteedde veel aandacht aan de zaak. De snackbar was een item geworden. Het blad Conservator van de Unie van IJsbereiders en Patates Frites Bakkers stelde in 1959 vast: ‘Opgetrokken vanuit België heeft de warme worstjes- en patatkraam Nederland volkomen in zijn ban gekregen en een opstand door de jeugd zou te vrezen zijn als deze tentjes plotseling van het toneel zouden moeten verdwijnen.’[[Noten TIN20-3-H9#9-13|^[13]]] De cafetaria’s en de snackbars waren naast de Italiaanse ijssalons belangrijke ontmoetingscentra van de Nederlandse jeugd geworden, vooral wanneer ze beschikten over jukeboxen en flipperkasten. De regering bereikte na overleg met de betrokken groepen het compromis, waarbij werd afgesproken dat cafetaria’s na winkelsluiting uitsluitend cafetariaproducten zouden verkopen. In 1962 verbood de Hoge Raad tabaksverkoop door cafetaria’s. De debatten in de Tweede Kamer, de publieke aandacht en de regelgeving over het cafetaria-assortiment markeerden de maatschappelijke acceptatie van het cafetariawezen en de cafetariasnacks. In die periode ontstond ook een nieuwe trend.