De overslag van graan

Graan was aan het einde van de negentiende eeuw een van de belangrijkste importproducten die in Rotterdam van overzee werden aangevoerd. Rond de eeuwwisseling kwam - voor zover bekend - vrijwel al het Amerikaanse graan los gestort in de Europese importhavens aan. In de vaart vanuit andere herkomstgebieden (het graan kwam verder onder meer uit het Zwarte-Zee- en het Oostzeegebied en uit Argentinië) naar de Noordwest-Europese havens trad een verschuiving richting bulktransport echter niet of slechts zeer gedeeltelijk op en behield het graan het karakter van stukgoed dat in zakken verpakt over zee werd aangevoerd. Zelfs wanneer het graan in bulk in de importhavens aankwam, werd het nog lange tijd ten behoeve van de lossing opgezakt.  Vaak werd behalve van zakken ook gebruik gemaakt van manden, die met winches - het enige gebruikte mechanische hulpmiddel bij de overslag - vanuit het ruim op het dek van het zeeschip werden gebracht. Hier werd het graan in een weegbak gestort. Veel meer dan het geval was bij laagwaardige producten als kolen en erts, kwam het bij graan aan op een precieze weging, zodat degenen die het graan importeerden, ervan verzekerd waren dat zij de aangekochte hoeveelheid ook daadwerkelijk ontvingen. Vervolgens werd het graan, al dan niet opnieuw, gezakt of los gestort, meestal via een glijgoot in een binnenschip gebracht. Bij de fysieke en administratieve behandeling van het graan in de haven waren al met al zeer veel partijen betrokken: de rederijen en hun agenten (cargadoors), handelaren en hun vertegenwoordigers (de factors), wegers, controleurs, stuwadoors en bootwerkers. In het begin van de twintigste eeuw maakte een lossende graanboot de indruk van ‘een wriemelend mierennest’.  Deze vergaande, onoverzichtelijke arbeidsverdeling suggereert het bestaan van een ‘crisis of control’, die aanleiding zou kunnen geven tot het zoeken naar stroomlijning door middel van technische innovaties. De complexe situatie bleek mechanisering echter vooral te bemoeilijken.

Graan was aan het einde van de negentiende eeuw een van de belangrijkste importproducten die in Rotterdam van overzee werden aangevoerd. Rond de eeuwwisseling kwam - voor zover bekend - vrijwel al het Amerikaanse graan los gestort in de Europese importhavens aan. In de vaart vanuit andere herkomstgebieden (het graan kwam verder onder meer uit het Zwarte-Zee- en het Oostzeegebied en uit Argentinië) naar de Noordwest-Europese havens trad een verschuiving richting bulktransport echter niet of slechts zeer gedeeltelijk op en behield het graan het karakter van stukgoed dat in zakken verpakt over zee werd aangevoerd. Zelfs wanneer het graan in bulk in de importhavens aankwam, werd het nog lange tijd ten behoeve van de lossing opgezakt.  Vaak werd behalve van zakken ook gebruik gemaakt van manden, die met winches - het enige gebruikte mechanische hulpmiddel bij de overslag - vanuit het ruim op het dek van het zeeschip werden gebracht. Hier werd het graan in een weegbak gestort. Veel meer dan het geval was bij laagwaardige producten als kolen en erts, kwam het bij graan aan op een precieze weging, zodat degenen die het graan importeerden, ervan verzekerd waren dat zij de aangekochte hoeveelheid ook daadwerkelijk ontvingen. Vervolgens werd het graan, al dan niet opnieuw, gezakt of los gestort, meestal via een glijgoot in een binnenschip gebracht. Bij de fysieke en administratieve behandeling van het graan in de haven waren al met al zeer veel partijen betrokken: de rederijen en hun agenten (cargadoors), handelaren en hun vertegenwoordigers (de factors), wegers, controleurs, stuwadoors en bootwerkers. In het begin van de twintigste eeuw maakte een lossende graanboot de indruk van ‘een wriemelend mierennest’.  Deze vergaande, onoverzichtelijke arbeidsverdeling suggereert het bestaan van een ‘crisis of control’, die aanleiding zou kunnen geven tot het zoeken naar stroomlijning door middel van technische innovaties. De complexe situatie bleek mechanisering echter vooral te bemoeilijken.