De verbreiding van nieuwe technieken
Van Techniek in Nederland
| Regel 12: | Regel 12: | ||
'''Hereboeren als verspreiders''' | '''Hereboeren als verspreiders''' | ||
| − | Hereboeren en landbouwkundigen speelden een belangrijke rol in de verspreiding van deze nieuwe werktuigen en machines. [[Afbeelding:Garrett's_ruggenzaaier_1852.jpg|thumb|400px|right|Garrett's ruggenzaaier, 1852.]]Zij maakten daarbij gebruik van de middelen die de tweede hervormingsbeweging hen gaf: de organisaties van de provinciale landbouwmaatschappijen en de verschillende [[Wetenschappelijke landbouw als vernieuwingsbeweging|'''landbouwperiodieken''']]. Om zich als pionier te kunnen etaleren, brachten hereboeren met graagte verslag uit van hun experimenten - vermoedelijk was dit een niet onbelangrijk motief achter hun activiteiten. We moeten echter oppassen de rol van deze heren en van de door hen geïntroduceerde vernieuwingen te overschatten. De enige bronnen waar we over beschikken, de landbouwverslagen en -[[begrippenlijst#Periodiek|periodieken]], zijn juist door hen volgeschreven om hun eigen rol meer glans te verlenen. | + | Hereboeren en landbouwkundigen speelden een belangrijke rol in de verspreiding van deze nieuwe werktuigen en machines. |
| + | [[Afbeelding:Garrett's_ruggenzaaier_1852.jpg|thumb|400px|right|Garrett's ruggenzaaier, 1852.]] | ||
| + | Zij maakten daarbij gebruik van de middelen die de tweede hervormingsbeweging hen gaf: de organisaties van de provinciale landbouwmaatschappijen en de verschillende [[Wetenschappelijke landbouw als vernieuwingsbeweging|'''landbouwperiodieken''']]. Om zich als pionier te kunnen etaleren, brachten hereboeren met graagte verslag uit van hun experimenten - vermoedelijk was dit een niet onbelangrijk motief achter hun activiteiten. We moeten echter oppassen de rol van deze heren en van de door hen geïntroduceerde vernieuwingen te overschatten. De enige bronnen waar we over beschikken, de landbouwverslagen en -[[begrippenlijst#Periodiek|periodieken]], zijn juist door hen volgeschreven om hun eigen rol meer glans te verlenen. | ||
De bronnen zwijgen haast over de manier waarop technische veranderingen verliepen in het kleinbedrijf, dat zo dominant was in de Nederlandse landbouw. Het is aannemelijk dat de opkomst en verspreiding van de aardappelteelt in de negentiende eeuw veel belangrijker is geweest dan de drie hier besproken innovaties, maar daarover vinden we in deze bronnen veel minder informatie. Uit het voorgaande blijkt dat landbouwkundigen als Staring of hereboeren als Amersfoordt weinig oog hadden voor de problemen waar de kleinere boeren werkelijk mee worstelden en dat een flink deel van hun enthousiasme voor vernieuwing niet heeft bijgedragen aan de oplossing van deze problemen. | De bronnen zwijgen haast over de manier waarop technische veranderingen verliepen in het kleinbedrijf, dat zo dominant was in de Nederlandse landbouw. Het is aannemelijk dat de opkomst en verspreiding van de aardappelteelt in de negentiende eeuw veel belangrijker is geweest dan de drie hier besproken innovaties, maar daarover vinden we in deze bronnen veel minder informatie. Uit het voorgaande blijkt dat landbouwkundigen als Staring of hereboeren als Amersfoordt weinig oog hadden voor de problemen waar de kleinere boeren werkelijk mee worstelden en dat een flink deel van hun enthousiasme voor vernieuwing niet heeft bijgedragen aan de oplossing van deze problemen. | ||
| Regel 35: | Regel 37: | ||
Van fundamenteel belang was de verspreiding van de aardappelteelt. Eén hectare aardappelen bracht gemiddeld twee tot drie keer zoveel calorieën op als één hectare tarwe of rogge. De voedingswaarde van de 100.000 tot 130.000 ha landbouwgrond die tussen 1850 en 1880 in Nederland met consumptieaardappelen werd beteeld, zorgde globaal voor een verdubbeling van de voedingswaarde van de akkerbouw. Zonder de aardappel was de vraag naar granen zodanig gestegen dat de invoer van rogge en tarwe minstens verdrievoudigd had moeten worden - van 100 miljoen kg naar 300 miljoen kg rond 1850. | Van fundamenteel belang was de verspreiding van de aardappelteelt. Eén hectare aardappelen bracht gemiddeld twee tot drie keer zoveel calorieën op als één hectare tarwe of rogge. De voedingswaarde van de 100.000 tot 130.000 ha landbouwgrond die tussen 1850 en 1880 in Nederland met consumptieaardappelen werd beteeld, zorgde globaal voor een verdubbeling van de voedingswaarde van de akkerbouw. Zonder de aardappel was de vraag naar granen zodanig gestegen dat de invoer van rogge en tarwe minstens verdrievoudigd had moeten worden - van 100 miljoen kg naar 300 miljoen kg rond 1850. | ||
| + | |||
[[Afbeelding:TIN19_blz68.jpg|thumb|400px|left|Aanvankelijk Een oorkonde die rijk is geïllustreerd met traditionele en moderne landbouwproducten en -werktuigen, 1876.]] | [[Afbeelding:TIN19_blz68.jpg|thumb|400px|left|Aanvankelijk Een oorkonde die rijk is geïllustreerd met traditionele en moderne landbouwproducten en -werktuigen, 1876.]] | ||
De behoefte aan granen, die een sterke stijging van de graanprijzen in jaren met een misoogst had veroorzaakt, werd iets minder groot toen consumenten in duurtejaren naar de aardappel konden uitwijken. | De behoefte aan granen, die een sterke stijging van de graanprijzen in jaren met een misoogst had veroorzaakt, werd iets minder groot toen consumenten in duurtejaren naar de aardappel konden uitwijken. | ||
| Regel 40: | Regel 43: | ||
Kortom, door de opkomst van de aardappel nam het aanbod van voedsel relatief snel toe en werd de vraag naar voedsel flexibeler en minder afhankelijk van het aanbod van broodgranen. Problemen ontstonden echter vooral toen, zoals in 1846/47, de aardappeloogst èn de graanoogst mislukten. | Kortom, door de opkomst van de aardappel nam het aanbod van voedsel relatief snel toe en werd de vraag naar voedsel flexibeler en minder afhankelijk van het aanbod van broodgranen. Problemen ontstonden echter vooral toen, zoals in 1846/47, de aardappeloogst èn de graanoogst mislukten. | ||
| − | De tweede ontwikkeling, die definitief een eind maakte aan de spanning tussen bevolking en voedselproductie, was de snelle groei van de aanvoer van Amerikaans graan na ongeveer 1870. Door technische ontwikkelingen in het transportsysteem - de aanleg van de spoorwegen in de Verenigde Staten en de opkomst van de stoomvaart over de Atlantische Oceaan - werden de transportkosten vrij plotseling zeer sterk verlaagd, waardoor het rendabel werd om tarwe en maïs vanuit de Verenigde Staten naar Europa te exporteren. De productiekosten waren door de roofbouw die ginds werd gepleegd op de net ontgonnen landbouwgronden bovendien zeer laag. | + | De tweede ontwikkeling, die definitief een eind maakte aan de spanning tussen bevolking en voedselproductie, was de snelle groei van de [[De overslag van graan|'''aanvoer van Amerikaans graan''']] na ongeveer 1870. Door technische ontwikkelingen in het transportsysteem - de aanleg van de spoorwegen in de Verenigde Staten en de opkomst van de stoomvaart over de Atlantische Oceaan - werden de transportkosten vrij plotseling zeer sterk verlaagd, waardoor het rendabel werd om tarwe en maïs vanuit de Verenigde Staten naar Europa te exporteren. De productiekosten waren door de roofbouw die ginds werd gepleegd op de net ontgonnen landbouwgronden bovendien zeer laag. |
Vanaf halverwege de jaren zeventig werd de Europese markt overspoeld met goedkoop Amerikaans graan, waardoor de landbouw in grote problemen kwam: het begin van de bekende '[[begrippenlijst#Depressie|agrarische depressie]]' van het laatste kwart van de negentiende eeuw - die overigens in Nederland pas na 1880 inzette. | Vanaf halverwege de jaren zeventig werd de Europese markt overspoeld met goedkoop Amerikaans graan, waardoor de landbouw in grote problemen kwam: het begin van de bekende '[[begrippenlijst#Depressie|agrarische depressie]]' van het laatste kwart van de negentiende eeuw - die overigens in Nederland pas na 1880 inzette. | ||