Een nieuwe koeltechniek een nieuw produkt
Van Techniek in Nederland
| Regel 23: | Regel 23: | ||
Bij de nieuwe methode werd de emulsie in contact gebracht met ijskoud water (2 of 3 </o>C), zodat de emulsie binnen zeer korte tijd stolde. Aanvankelijk liet men de warme substantie eenvoudig in een bak met ijskoud water lopen, waarna men de gestolde emulsie er afschepte. Later ging men ertoe over het karnsel vanuit de karn over een hellend vlak te laten lopen, terwijl een harde straal ijswater op de emulsie werd gesproeid. Tijd en ruimte werden gespaard, zodat gemakkelijk op grotere schaal geproduceerd kon worden. | Bij de nieuwe methode werd de emulsie in contact gebracht met ijskoud water (2 of 3 </o>C), zodat de emulsie binnen zeer korte tijd stolde. Aanvankelijk liet men de warme substantie eenvoudig in een bak met ijskoud water lopen, waarna men de gestolde emulsie er afschepte. Later ging men ertoe over het karnsel vanuit de karn over een hellend vlak te laten lopen, terwijl een harde straal ijswater op de emulsie werd gesproeid. Tijd en ruimte werden gespaard, zodat gemakkelijk op grotere schaal geproduceerd kon worden. | ||
| − | Behalve een efficiëntere manier van produceren had de nieuwe methode nog een groot voordeel: het leverde een product op van een aanzienlijk betere kwaliteit. De nieuwe kunstboter was minder korrelig, smaakte beter en leek meer op natuurboter. Het vernieuwde artikel werd in Groot Brittannië een groot succes. In de 'historiografie' van [[De | + | Behalve een efficiëntere manier van produceren had de nieuwe methode nog een groot voordeel: het leverde een product op van een aanzienlijk betere kwaliteit. De nieuwe kunstboter was minder korrelig, smaakte beter en leek meer op natuurboter. Het vernieuwde artikel werd in Groot Brittannië een groot succes. In de 'historiografie' van [[De boterhandel van Jurgens en Van den Bergh|'''Jurgens''']] wordt verhaald dat de firma uit Oss het idee van de innovatie van een Noorse kunstboterfabrikant had overgenomen. |
'''Jurgens succesvolle ontmoeting 's zondags na de kerk''' | '''Jurgens succesvolle ontmoeting 's zondags na de kerk''' | ||
| − | Volgens deze anekdote zag Jan Jurgens tijdens een bezoek aan Glasgow omstreeks 1876 een paar vaatjes met [[De pioniers van de margarineindustrie|'''butterine''']] staan die er veel glanzender en gladder uitzag dan hij gewend was. Navraag leerde hem dat het product afkomstig was uit de fabriek van August Pellerin in Oslo - vermoedelijk een broer van [[De strijd om het margarine octrooi|'''Edme Pellerin, één van de oprichters van de ''saa'' | + | Volgens deze anekdote zag Jan Jurgens tijdens een bezoek aan Glasgow omstreeks 1876 een paar vaatjes met [[De pioniers van de margarineindustrie|'''butterine''']] staan die er veel glanzender en gladder uitzag dan hij gewend was. Navraag leerde hem dat het product afkomstig was uit de fabriek van August Pellerin in Oslo - vermoedelijk een broer van [[De strijd om het margarine octrooi|'''Edme Pellerin''']], één van de oprichters van de ''saa''. Jurgens nam een aantal vaatjes van het concurrerende 'merk' mee naar Oss, maar ondanks verwoede pogingen lukte het niet om een product met dezelfde gladde structuur te fabriceren. Daarom besloot Jan Jurgens een bezoek te brengen aan Pellerin om achter diens geheim te komen. |
| + | [[Afbeelding:TIN19_blz160.jpg|thumb|left|400px|Karnlokaal: hier komt een emulsie van melk en oleomargarine tot stand]] | ||
In de familie mythologie gaat de anekdote als volgt verder. | In de familie mythologie gaat de anekdote als volgt verder. | ||
| Regel 35: | Regel 36: | ||
Vervolgens zou Jurgens toegang hebben gekregen tot de fabriek en eindelijk het raadsel hebben opgelost, dat school in het gebruik van de koudwaterkoeling. Gezegd moet worden dat het feit dat deze methode van koeling al in 1876 werd toegepast in de Verenigde Staten, de geloofwaardigheid van de anekdote niet ten goede komt.[[Noten TIN19-1-H5#5-68|<sup>[68]</sup>]] | Vervolgens zou Jurgens toegang hebben gekregen tot de fabriek en eindelijk het raadsel hebben opgelost, dat school in het gebruik van de koudwaterkoeling. Gezegd moet worden dat het feit dat deze methode van koeling al in 1876 werd toegepast in de Verenigde Staten, de geloofwaardigheid van de anekdote niet ten goede komt.[[Noten TIN19-1-H5#5-68|<sup>[68]</sup>]] | ||
| − | |||
'''Jurgens schaft koel- en ijsmachine aan''' | '''Jurgens schaft koel- en ijsmachine aan''' | ||
| − | |||
Voor Jurgens was de koudwaterkoeling echter een stuk moeilijker in de praktijk te brengen dan voor Pellerin. Het was hetzelfde probleem waar ook de Friese botermaaksters voor stonden, namelijk het [[De commissie Pasma|'''gebrek aan ijs''']]. | Voor Jurgens was de koudwaterkoeling echter een stuk moeilijker in de praktijk te brengen dan voor Pellerin. Het was hetzelfde probleem waar ook de Friese botermaaksters voor stonden, namelijk het [[De commissie Pasma|'''gebrek aan ijs''']]. | ||
| Regel 55: | Regel 54: | ||
In 1880 kocht Jurgens een koelmachine met een 65pk stoomwerktuig om de koelvloeistof onder druk te houden.[[Noten TIN19-1-H5#5-71|<sup>[71]</sup>]] Nog in 1883 moest hij echter bij Heineken extra ijs kopen.[[Noten TIN19-1-H5#5-72|<sup>[72]</sup>]] | In 1880 kocht Jurgens een koelmachine met een 65pk stoomwerktuig om de koelvloeistof onder druk te houden.[[Noten TIN19-1-H5#5-71|<sup>[71]</sup>]] Nog in 1883 moest hij echter bij Heineken extra ijs kopen.[[Noten TIN19-1-H5#5-72|<sup>[72]</sup>]] | ||
| − | |||
| − | |||
'''Machinale koeling niet meer exclusief in margarineindustrie''' | '''Machinale koeling niet meer exclusief in margarineindustrie''' | ||
| − | + | Ondanks de prijs en de omvang van machine met bijbehoren, waren ook anderen in machinale koeling geïnteresseerd. In 1886 hadden in ieder geval de volgende [[De andere pioniers: de outsiders|'''bedrijven''']] de beschikking over een ijs- en koelmachine: Van den Bergh, Jurgens en Meijer van Leeuwen uit Oss, Albers uit Dordrecht, Timmerman uit Nijmegen en Alberts uit Middelburg. Drie jaar later kreeg de firma J.A. van den Bosch in Alkmaar toestemming tot het plaatsen van een inrichting 'tot het maken van ijs of het verkoelen van water'.[[Noten TIN19-1-H5#5-73|<sup>[73]</sup>]] | |
| − | Ondanks de prijs en de omvang van machine met bijbehoren, waren ook anderen in machinale koeling geïnteresseerd. In 1886 hadden in ieder geval de volgende [[De andere pioniers: de outsiders|'''bedrijven''']] de beschikking over een ijs- en koelmachine: Van den Bergh, Jurgens en Meijer van Leeuwen uit Oss, Albers uit Dordrecht, Timmerman uit Nijmegen en Alberts uit Middelburg. Drie jaar later kreeg de firma J.A. van den Bosch in Alkmaar toestemming tot het plaatsen van een inrichting 'tot het maken van ijs of het verkoelen van water'.[[Noten TIN19-1-H5#5-73|<sup>[73]</sup>]] Deze ijsmachine kon 500 kg ijs per uur produceren. Een aantal fabrikanten, waaronder Timmermans uit Nijmegen, kocht ijs- en koelmachines van Pontifex & Wood uit Londen. De machine van Timmermans bijvoorbeeld had een capaciteit van meer dan 10.000 liter ijskoud water per uur. | + | Deze ijsmachine kon 500 kg ijs per uur produceren. Een aantal fabrikanten, waaronder Timmermans uit Nijmegen, kocht ijs- en koelmachines van Pontifex & Wood uit Londen. De machine van Timmermans bijvoorbeeld had een capaciteit van meer dan 10.000 liter ijskoud water per uur. |
| − | + | ||
| − | + | ||
'''Kunstboter maakt de boterhandel kapot''' | '''Kunstboter maakt de boterhandel kapot''' | ||
| − | + | In de jaren tachtig had de margarine industrie in Nederland een hoge vlucht genomen en met succes vond de nieuwe 'butterine' haar weg naar de Engelse markt. Voor een groot gedeelte ging dit ten koste van de export van [[De Nederlandse boterhandel|'''natuurboter''']] en de protesten van boeren en boterhandelaren tegen deze concurrent werden steeds luider. Hun verwijt was dat de nieuwe industrie niet met eerlijke middelen streed en door middel van [[Knoeierijen in de boterhandel|'''knoeierijen''']] de handel voor de boter kapot maakte. In navolging van de omringende landen werd ook in Nederland in toenemende mate aangedrongen op [[De Boterwet van 1889|'''wettelijke maatregelen''']]. | |
| − | In de jaren tachtig had de margarine industrie in Nederland een hoge vlucht genomen en met succes vond de nieuwe 'butterine' haar weg naar de Engelse markt. Voor een groot gedeelte ging dit ten koste van de export van natuurboter en de protesten van boeren en boterhandelaren tegen deze concurrent werden steeds luider. Hun | + | |