Industrialisering van voedsel: brood, koek en banket
Van Techniek in Nederland
| Regel 4: | Regel 4: | ||
[[De eerste meel- en broodfabriek in Nederland|'''De meel- en broodfabricage''']] in de steden was al vroeg gemechaniseerd en had door massaproductie de broodprijs doen dalen.[[Noten TIN20-3-H2#2-46|<sup>[46]</sup>]] In de opgerichte fabrieken vond ten dele een koppeling plaats van de voorheen geheel gescheiden bewerkingen van meelproductie en broodbakkerij. Deegkneedmachines en heteluchtovens werden ingevoerd. Veel broodfabrieken zetten een eigen distributiesysteem op, inclusief bezorging en eigen winkels. | [[De eerste meel- en broodfabriek in Nederland|'''De meel- en broodfabricage''']] in de steden was al vroeg gemechaniseerd en had door massaproductie de broodprijs doen dalen.[[Noten TIN20-3-H2#2-46|<sup>[46]</sup>]] In de opgerichte fabrieken vond ten dele een koppeling plaats van de voorheen geheel gescheiden bewerkingen van meelproductie en broodbakkerij. Deegkneedmachines en heteluchtovens werden ingevoerd. Veel broodfabrieken zetten een eigen distributiesysteem op, inclusief bezorging en eigen winkels. | ||
| − | De fabrieken startten bovendien met het maken van andere producten dan brood. In de meelfabricage waren een vergaande raffinage en de [[begrippenlijst#Bleken|bleking]] van tarwe door middel van | + | De fabrieken startten bovendien met het maken van andere producten dan brood. In de meelfabricage waren een vergaande raffinage en de [[begrippenlijst#Bleken|bleking]] van tarwe door middel van chemische middelen ingevoerd, en werden [[begrippenlijst#Zemelen|zemelen]] verwijderd, waardoor het meel zeer fijn van structuur en zuiver wit werd.[[Noten TIN20-3-H2#2-47|<sup>[47]</sup>]] |
| + | |||
| + | Hierdoor kon meel dienen als grondstof voor witbrood, beschuit, koek en banket. Beschuit, ooit leeftocht voor schepelingen, diende in verfijnder vorm nu als aanvulling op brood of als pap voor baby’s. In pap voor zuigelingen werd beschuit op dezelfde wijze als kindermeel gekookt met water of een mengsel van melk en water. Het voordeel was dat deze pap met beschuit minder lang hoefde te koken. Na 1890 werden roggebrood en nieuwe luxeartikelen als koekjes op deels gemechaniseerde wijze geproduceerd, bijvoorbeeld de in 1886 opgerichte Stoombrood- en Beschuitfabriek van Verkade in Zaandam.[[Noten TIN20-3-H2#2-48|<sup>[48]</sup>]] | ||
Verkade maakte wel veel gebruik van goedkope meisjes- en vrouwenarbeid; goedkope arbeid vertraagde echter wel de invoering van de mechanisering van het inpakken.[[Noten TIN20-3-H2#2-49|<sup>[49]</sup>]] | Verkade maakte wel veel gebruik van goedkope meisjes- en vrouwenarbeid; goedkope arbeid vertraagde echter wel de invoering van de mechanisering van het inpakken.[[Noten TIN20-3-H2#2-49|<sup>[49]</sup>]] | ||
| Regel 13: | Regel 15: | ||
'''Basisgrondstoffen''' | '''Basisgrondstoffen''' | ||
| − | Onder invloed van het streven naar kwaliteitsverbetering en productdifferentiatie kwamen voor de brood- en banketbakkerij talrijke nieuwe [[begrippenlijst#Ingredient|ingrediënten | + | Onder invloed van het streven naar kwaliteitsverbetering en productdifferentiatie kwamen voor de brood- en banketbakkerij talrijke nieuwe [[begrippenlijst#Ingredient|ingrediënten]] beschikbaar, gefabriceerd door diverse toeleveranciers. |
| − | Allereerst verbeterde de kwaliteit van het brood door de toepassing van zuivere [[begrippenlijst#Gist|bakkersgist]] in plaats van de ouderwetse biergist. Deze [[ Gist, zetmelen en enzymen|'''gist''']] was onder andere afkomstig van de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek te Delft, sinds 1870 in bedrijf. Zetmeelfabrieken produceerden andere ingrediënten voor banketbakkers, bijvoorbeeld aardappelsago, [[begrippenlijst#Maizena| | + | Allereerst verbeterde de kwaliteit van het brood door de toepassing van zuivere [[begrippenlijst#Gist|bakkersgist]] in plaats van de ouderwetse [[De reincultuur|'''biergist''']]. Deze [[Gist, zetmelen en enzymen|'''gist''']] was onder andere afkomstig van de Nederlandse Gist- en Spiritusfabriek te Delft, sinds 1870 in bedrijf. Zetmeelfabrieken produceerden andere ingrediënten voor banketbakkers, bijvoorbeeld aardappelsago, [[begrippenlijst#Maizena| |
| − | maïzena]], puddingpoeder en glucosestroop. De basisgrondstoffen van deze producten verschilden; aardappelen (W.A. Scholten in Foxhol) en granen, vooral maïs (M.K. Honig in Koog aan de Zaan), waren de voornaamste.[[Noten TIN20-3-H2#2-51|<sup>[51]</sup>]] Biet- en rietsuikerproducenten leverden stropen en andere suikerhoudende producten. De Wester Suikerraffinaderij in Amsterdam maakte in 1893 al 22 verschillende soorten geraffineerde suiker <swf width="600" height="450">http://www.techniekinnederland.nl/nl/images/media/clip5.swf</swf>waar voorheen alleen ruwsuiker werd geproduceerd.[[Noten TIN20-3-H2#2-52|<sup>[52]</sup>]] | + | maïzena]], puddingpoeder en glucosestroop. De basisgrondstoffen van deze producten verschilden; aardappelen (W.A. Scholten in Foxhol) en granen, vooral maïs (M.K. Honig in Koog aan de Zaan), waren de voornaamste.[[Noten TIN20-3-H2#2-51|<sup>[51]</sup>]] |
| + | [[Suikerraffinaderij en bietsuikerindustrie|'''Biet- en rietsuikerproducenten''']] leverden stropen en andere suikerhoudende producten. De Wester Suikerraffinaderij in Amsterdam maakte in 1893 al 22 verschillende soorten geraffineerde suiker <swf width="600" height="450">http://www.techniekinnederland.nl/nl/images/media/clip5.swf</swf>waar voorheen alleen ruwsuiker werd geproduceerd.[[Noten TIN20-3-H2#2-52|<sup>[52]</sup>]] | ||
Ook fabrikanten van cacao en chocolade als Van Houten en Blooker leverden ingrediënten aan de brood- en banketsector, net als fabrikanten van melkpoeder, ondernemers van vruchtensiroop- en conservenfabriekjes en producenten van (plantaardige) oliën en vetten. Genoemde ondernemingen richtten zich uiteraard niet uitsluitend op de koek- en banketfabrikanten, maar bedienden een brede groep klanten. | Ook fabrikanten van cacao en chocolade als Van Houten en Blooker leverden ingrediënten aan de brood- en banketsector, net als fabrikanten van melkpoeder, ondernemers van vruchtensiroop- en conservenfabriekjes en producenten van (plantaardige) oliën en vetten. Genoemde ondernemingen richtten zich uiteraard niet uitsluitend op de koek- en banketfabrikanten, maar bedienden een brede groep klanten. | ||