Voedselvoorziening niet alleen het domein van producent en handel
Van Techniek in Nederland
| Regel 6: | Regel 6: | ||
Voedingsmiddelen uit het assortiment begonnen sterk van elkaar te verschillen wat betreft herkomst, behandel- en bewaarmethoden en verkoopplaats. Rond elke groep voedingsmiddelen ontstonden subschakels of netwerken van bedrijvigheid en handel. Het aantal sub- en tussenschakels breidde zich tussen 1890 en 1990 zeer sterk uit, waarbij de onderlinge relaties tussen de schakels veranderde. De verschillende groepen ondernemers en handelaars hadden aanvankelijk bijvoorbeeld op locaties als dagmarkten enigszins met elkaar te maken maar stemden hun gedragingen niet systematisch op elkaar af. | Voedingsmiddelen uit het assortiment begonnen sterk van elkaar te verschillen wat betreft herkomst, behandel- en bewaarmethoden en verkoopplaats. Rond elke groep voedingsmiddelen ontstonden subschakels of netwerken van bedrijvigheid en handel. Het aantal sub- en tussenschakels breidde zich tussen 1890 en 1990 zeer sterk uit, waarbij de onderlinge relaties tussen de schakels veranderde. De verschillende groepen ondernemers en handelaars hadden aanvankelijk bijvoorbeeld op locaties als dagmarkten enigszins met elkaar te maken maar stemden hun gedragingen niet systematisch op elkaar af. | ||
| − | Er werd in de diverse voedingsmiddelenbranches niet of nauwelijks in termen van een voedingsmiddelenketen gedacht en gedaan. Tegen het laatste decennium van de twintigste eeuw was dat wel het geval, hetgeen leidde tot pogingen tot beheersing van de hele keten. De organisaties die bij de schakels in de keten betrokken waren, veranderden na 1890 sterk van samenstelling. Dit ging gepaard met een verschuiving van de onderlinge machtsbalans tussen producenten, [[Begrippenlijst#Distributie|distributeurs]] en consumenten. In het begin van de eeuw trad er een verschuiving op ten gunste van de eersten, aan het einde van de eeuw nam juist de invloed van distributie en consumptie toe. | + | Er werd in de diverse [[Ontwikkelingen in voedselproductie en -consumptie|'''voedingsmiddelenbranches''']] niet of nauwelijks in termen van een voedingsmiddelenketen gedacht en gedaan. Tegen het laatste decennium van de twintigste eeuw was dat wel het geval, hetgeen leidde tot pogingen tot beheersing van de hele keten. De organisaties die bij de schakels in de keten betrokken waren, veranderden na 1890 sterk van samenstelling. Dit ging gepaard met een verschuiving van de onderlinge machtsbalans tussen producenten, [[Begrippenlijst#Distributie|distributeurs]] en consumenten. In het begin van de eeuw trad er een verschuiving op ten gunste van de eersten, aan het einde van de eeuw nam juist de invloed van distributie en consumptie toe. |
In de loop van de twintigste eeuw ontstond tevens een middenveld tussen productie en consumptie. Met de verlenging (toename van het aantal subschakels in de keten en de geografische afstand tussen de schakels) en differentiatie van de keten ([[begrippenlijst#Complex|complexer]] worden van de schakels zelf) ontstonden allerlei problemen. Productie en consumptie kwamen steeds verder uit elkaar te liggen, waardoor producenten hun zicht op de consument verloren en consumenten hun invloed op de productie. Problemen met de [[Voedingswaarde en kwaliteit van voedsel|'''kwaliteit van voedsel''']] vroegen om oplossingen. | In de loop van de twintigste eeuw ontstond tevens een middenveld tussen productie en consumptie. Met de verlenging (toename van het aantal subschakels in de keten en de geografische afstand tussen de schakels) en differentiatie van de keten ([[begrippenlijst#Complex|complexer]] worden van de schakels zelf) ontstonden allerlei problemen. Productie en consumptie kwamen steeds verder uit elkaar te liggen, waardoor producenten hun zicht op de consument verloren en consumenten hun invloed op de productie. Problemen met de [[Voedingswaarde en kwaliteit van voedsel|'''kwaliteit van voedsel''']] vroegen om oplossingen. | ||
| Regel 31: | Regel 31: | ||
multidisciplinair]] karakter. | multidisciplinair]] karakter. | ||
| − | Medici, fysiologen en chemici behoorden tot de eersten die voeding als onderzoeks- en praktijkgebied [[begrippenlijst#Claimen|claimden]]. Een sterke mate van differentiatie, institutionalisering en professionalisering vond plaats. Naast concurrentie tussen bedrijven waren volksgezondheid en veranderende eisen van kwantiteit en kwaliteit belangrijke impulsen voor uitbreiding van het wetenschappelijk onderzoek. Op vele locaties of schakels in de veranderende keten hebben voedingswetenschappers en technologen zich zodanig weten te nestelen dat ze onmisbaar zijn geworden. Organisaties als de Consumentenbond laten zich bijvoorbeeld over voeding adviseren door [[begrippenlijst#Representant|representanten]] van de voedingswetenschappen.[[Noten TIN20-3-H1#1-35|<sup>[35]</sup>]] Behalve bij kennis- en adviesinstituten traden chemici en voedingskundigen ook in dienst bij de overheid, bijvoorbeeld als controleurs bij de Keuringsdiensten van Waren. | + | Medici, fysiologen en chemici behoorden tot de eersten die voeding als onderzoeks- en praktijkgebied [[begrippenlijst#Claimen|claimden]]. Een sterke mate van differentiatie, institutionalisering en professionalisering vond plaats. Naast concurrentie tussen bedrijven waren volksgezondheid en veranderende eisen van kwantiteit en kwaliteit belangrijke impulsen voor uitbreiding van het wetenschappelijk onderzoek. Op vele locaties of schakels in de veranderende keten hebben voedingswetenschappers en technologen zich zodanig weten te nestelen dat ze onmisbaar zijn geworden. Organisaties als de Consumentenbond laten zich bijvoorbeeld over voeding adviseren door [[begrippenlijst#Representant|representanten]] van de voedingswetenschappen.[[Noten TIN20-3-H1#1-35|<sup>[35]</sup>]] Behalve bij kennis- en adviesinstituten traden chemici en voedingskundigen ook in dienst bij de overheid, bijvoorbeeld als controleurs bij de [[Warenwet en vleeskeuringswet|'''Keuringsdiensten van Waren''']]. |
| Regel 37: | Regel 37: | ||
De overheidsbemoeienis met de productie en consumptie van voedsel in Nederland heeft zich in de twintigste eeuw sterk uitgebreid en [[begrippenlijst#Intensiveren| | De overheidsbemoeienis met de productie en consumptie van voedsel in Nederland heeft zich in de twintigste eeuw sterk uitgebreid en [[begrippenlijst#Intensiveren| | ||
| − | geïntensiveerd]]. Kwantiteit en kwaliteit van voeding en voedsel(voorziening) werden in Nederland, net als in andere westerse landen, onderwerp van beleid.[[Noten TIN20-3-H1#1-36|<sup>[36]</sup>]] Regulering, wetgeving en controle namen omvangrijke vormen aan en noodzaakten tot de oprichting van instellingen, raden en andere structuren. De aanleiding hiertoe waren bijvoorbeeld regelmatig optredende economische crisisverschijnselen in de landbouw. Ook verleende de overheid subsidie voor de ondersteuning van werklozen en aan voedingsonderricht in het huishoudonderwijs. Het toezicht op de kwaliteit van het voedsel werd op vele plaatsen in de voedingsmiddelenketen een overheidstaak. De beide wereldoorlogen gaven het overheidsingrijpen eveneens bijzonder sterke impulsen. | + | geïntensiveerd]]. Kwantiteit en kwaliteit van voeding en voedsel(voorziening) werden in Nederland, net als in andere westerse landen, onderwerp van beleid.[[Noten TIN20-3-H1#1-36|<sup>[36]</sup>]] |
| − | Het veld van media, marketing en reclame alsmede consumentenorganisaties en dergelijke kunnen we gezamenlijk laten vallen onder de noemer van [[Voorlichting en consumentenbescherming|'''voorlichting over voeding en voedingsmiddelen.''']] Vertegenwoordigers van de nieuwe wetenschappelijke en semi-wetenschappelijke [[begrippenlijst#Professie|professies]] behoren ertoe, maar ook georganiseerde vrouwen die zich opwierpen als representanten van consumenten. Door hun bemoeienis veranderden deze mensen en groepen de voedingsmiddelenketen en de relaties tussen de schakels. Zo verhoogden marketing, reclame en voorlichting het kritische bewustzijn en het niveau van eisen bij consumenten. Tegelijkertijd gaven groepen uit het middenveld de maatschappelijke inbedding van nieuwe producten in het assortiment vorm. | + | |
| + | Regulering, wetgeving en controle namen omvangrijke vormen aan en noodzaakten tot de oprichting van instellingen, raden en andere structuren. De aanleiding hiertoe waren bijvoorbeeld regelmatig optredende economische crisisverschijnselen in de landbouw. Ook verleende de overheid subsidie voor de ondersteuning van werklozen en aan voedingsonderricht in het huishoudonderwijs. Het toezicht op de kwaliteit van het voedsel werd op vele plaatsen in de voedingsmiddelenketen een overheidstaak. De beide wereldoorlogen gaven het overheidsingrijpen eveneens bijzonder sterke impulsen. | ||
| + | Het veld van media, marketing en reclame alsmede consumentenorganisaties en dergelijke kunnen we gezamenlijk laten vallen onder de noemer van [[Voorlichting en consumentenbescherming|'''voorlichting over voeding en voedingsmiddelen.''']] | ||
| + | |||
| + | Vertegenwoordigers van de nieuwe wetenschappelijke en semi-wetenschappelijke [[begrippenlijst#Professie|professies]] behoren ertoe, maar ook georganiseerde vrouwen die zich opwierpen als representanten van consumenten. Door hun bemoeienis veranderden deze mensen en groepen de voedingsmiddelenketen en de relaties tussen de schakels. Zo verhoogden marketing, reclame en voorlichting het kritische bewustzijn en het niveau van eisen bij consumenten. Tegelijkertijd gaven groepen uit het middenveld de maatschappelijke inbedding van nieuwe producten in het assortiment vorm. | ||