Toon brontekst

<BR>
'''Hoofdstuk 7''' 
''Titel''
<BR>
*<div id=7-1>[1] V.T. van Vilsteren, ‘Looking over the brewer’s shoulder’ in R.E. Kistemaker en V.T. van Vilsteren eds. Beer! The story of Holland's favourite drink (Amsterdam 1994) 71 </div>
*<div id=7-2>[2] Het idee van merktekens was reeds veelvuldig in de preïndustriële samenleving toegepast. Kenmerken van gilden, stedelijke overheden als ook van de maker zelf werden op producten aangebracht, zoals op voorwerpen van zilver en tin maar ook op biervaten. Het merkartikel kan dan ook worden gezien als een logische voortzetting. A. Pfiffner, Henri Nestlé 1814-1890 (Zürich 1993) 168-174.</div>
*<div id=7-3>[3] R.O. Fock en E.H.L. Oosthuys eds., 100 jaar Verkade, 1886-1986 (Wormer 1986) 30.</div>
*<div id=7-4>[4] P. Nijhof, Emaille reclameborden in Nederland (Amsterdam 1986) 42, 93.</div>
*<div id=7-5>[5] E.J. Bouw, Van blikslagers, vleesblikken en biervaten (Amsterdam 1976) 31-32.</div>
*<div id=7-6>[6] R. Vijfwinkel, ‘Tieleman en Dros in verduurzaamde levensmiddelen’ in C.B.A. Smit en H.D. Tjalsma, Leids Fabrikaat (Utrecht 1990) 31-44.</div>
*<div id=7-7>[7] M. Kroef en N. Bavelaar, ‘Conserven Schoondergang: het hardlopertje bleek een doodlopertje’ in De kunst van het bewaren, Industrieel Erfgoed Leiden (Leiden 1992).</div>
*<div id=7-8>[8] Kroef en Bavelaar, ‘Conservenfabriek Schoondergang’, 18.</div>
*<div id=7-9>[9] Bouw, Van blikslagers, vleesblikken en biervaten, 27-28.</div>
*<div id=7-10>[10] C.H. de Korte, ‘Glas als verpakking van levensmiddelen’, Voedingsmiddelentechnologie, 7 (1974) 22-24.</div>
*<div id=7-11>[11] P. Zwaal, Frisdranken in Nederland. Een twintigste-eeuwse productgeschiedenis (Rotterdam 1993) 30-34.</div>
*<div id=7-12>[12] De Korte, ‘Glas als verpakking van levensmiddelen’, 22.</div>
*<div id=7-13>[13] In 1885 produceerden de 15 Nederlandse glasfabrieken 20 miljoen flessen. Ruim een eeuw later maakten 5 bedrijven het 300-voudige aan potten en flessen; J. Soetens, In glas verpakt. Kunst, kitsch en koopmanschap (z.p., 1999). Zie ook J.F. van Oss, 'Glas en aardewerk' in J.F. van Oss ed., Warenkennis en technologie (Amsterdam 1927) 317-319.</div>
*<div id=7-14>[14] Bouw, Van blikslagers, vleesblikken en biervaten, 28.</div>
*<div id=7-15>[15] A. de Knecht-van Eekelen en A. van Otterloo, ‘Diffusion of glass preserved food in the Dutch food pattern 1945-1995'in M. Scharer en A. Fenton eds., Food and Material Culture (East Linton East Lothian 1998) 232.</div>
*<div id=7-16>[16] Bouw, Van blikslagers, vleesblikken en biervaten, 28.</div>
*<div id=7-17>[17] V. Hentzepeper, ‘Blik klaar voor millenium-switch’, Food Management 16 (1998) 26-27.</div>
*<div id=7-18>[18] O. de Wit, ‘Papier’ in H.W. Lintsen e.a.eds., Techniek in Nederland. De wording van een moderne samenleving 1800-1890. Deel 2 (Zutphen 1993) 220-221.</div>
*<div id=7-19>[19] M. Schrover, ‘Gij zult het bakje niet koken in de melk zijner moeder. Joodse ondernemers in de voeding-en genotsmiddelenindustrie'in: H. Berge e.a. eds., Venter, fabriquer, fabrikant. Joodse ondernemers en ondernemingen in Nederland 1796-1940 (Amsterdam 1994) 167.</div>
*<div id=7-20>[20] S. Sacharov en R.C. Griffin, Food packaging: A guide for the supplier, processor and distributor (Westport, Connecticut 1970) 20; "Verpakte waren", Voeding en Hygiene 3 (1929) 234-235.</div>
*<div id=7-21>[21] Sacharow en Griffin, Food packaging, 16.</div>
*<div id=7-22>[22] ‘Verpakt brood’, Voeding en Hygiëne 3 (1929) 289; ‘De hygiënische betekenis van het papier,’ Voeding en Hygiëne 8 (1934) 120.</div>
*<div id=7-23>[23] Sacharov en Griffin, Food packaging, 5-6.</div>
*<div id=7-24>[24] F. Lox, Verantwoorde verpakking (Antwerpen 1983) 113-115.</div>
*<div id=7-25>[25] De kleinverpakking van boter in aluminiumfolie, (’s-Gravenhage 1954) Verslagen van de Koninklijke Nederlandse Zuivelbond; R. Ferron, Verpakking, 105-106; C. Wilson, Unilever in de tweede industriele revolutie ("s- Gravenhage 1968) 233.</div>
*<div id=7-26>[26] Lox, Verantwoorde verpakking, 115-117.</div>
*<div id=7-27>[27] H.M. Clark, The tin can book (New York 1977) 18. De fabricage van dunne en lichte staalplaten werd mogelijk door de introductie van de Bessemer-techniek van staalmaken (1855), later gevolgd door de Siemens-Martin techniek. Zie J.C. Westerman, Blik in het verleden. Geschiedenis van de Nederlandse blikindustrie in hare opkomst van gildeambacht tot grootbedrijf (Amsterdam 1939) 45.</div>
*<div id=7-28>[28] A. Lief, A close-up of closures. History and progress (New York 1965) 10-13; M. Grauls, Uitvinders van het dagelijks leven (Antwerpen en Helmond 1993) 43-48.</div>
*<div id=7-29>[29] ‘Sluiting van glasverpakking’. Prae-advies van de subcommissie Sluiting Glasverpakking van de NVC-werkcommissie Huisvrouwen en Verpakking (Den Haag 1964), Nederlandse Verpakkings Centrum- Werkcommissie Huisvrouwen en Verpakking, Verpakkingsreeks nr. 10, 4-5, 29.</div>
*<div id=7-30>[30] J.W. de Pous, ‘Ten geleide’, Verpakking in het centrum, 10 jaar Nederlands Verpakkings Centrum (Den Haag 1963) 1.</div>
*<div id=7-31>[31] R.O. Calisch, ‘De historie van het NVC’, Verpakking in het centrum, 10 jaar Nederlands Verpakkings Centrum (Den Haag 1963) 4-5.</div>
*<div id=7-32>[32] Calisch, ‘De historie van het NVC’, 5.</div>
*<div id=7-33>[33] ‘Nederlands Verpakkings Centrum’, Officieel Orgaan KNZB FNZ 45 (1953) 275. Het NVC speelde in de periode 1953-1960 een belangrijke rol in de organisatie van verpakkingsbeurzen.</div>
*<div id=7-34>[34] E. Wijga, ‘Vijf verpakkingscursussen’, Verpakking in het centrum, 10 jaar Verpakkings Centrum (Den Haag 1963) 15-16.</div>
*<div id=7-35>[35] R. van Lavieren, ‘Verpakkingsonderzoek 2’, Verpakking in het centrum, 10 jaar Nederlands Verpakkings Centrum (Den Haag 1963) 41-42.</div>
*<div id=7-36>[36] J. Mol, ‘Van melkinrichting tot levensmiddelenfabriek’, Voeding 41 (1980) 168; A.M. de Knecht-van Eekelen, Naar een rationele zuigelingenvoeding, Voedingsleer en Kindergeneeskunde in Nederland 1840-1914 (Nijmegen 1984) 192-197; H. Beer, ‘Het pasteuriseren van melk in flesschen', Weekblad voor Hygiëne 2 (1906) 115-117.</div>
*<div id=7-37>[37] Beer, ‘Het pasteuriseren van flesschen’, 120; Zwaal, Frisdranken in Nederland, 38.</div>
*<div id=7-38>[38] H.J. Huisman, ‘Organoleptische eigenschappen van melk’, Melkverpakking, mogelijkheden en wenselijkheden (Den Haag 1959), Nederlands Verpakkings Centrum, Werkcommissie Huisvrouw en Verpakking, Subcommissie Melkverpakking, Verpakkingsreeks nr. 9, 10.</div>
*<div id=7-39>[39] A.P. den Hartog, ‘Serving the urban consumer: the development of modern food packaging with special reference to the milk bottle’ in A.P. den Hartog ed., Food, Technology, Science and Marketing. European diet in the Twentieth Century (East Linton 1995) 248-268.</div>
*<div id=7-40>[40] ‘Eind 1955 allemaal schone flessen!’, Misset’s Zuivelbereiding en -Handel 61 (1955) 1, 3.</div>
*<div id=7-41>[41] Misset’s Zuivelbereiding en.-Handel 60 (1954) 3, 46.</div>
*<div id=7-42>[42] In 1955 werd begonnen met de levering van consumptiemelk aan Amerikaanse militairen in Noord-Afrika. Daartoe werd een melkfabriek in het Marokkaanse Casablanca gebouwd. Het gehele ontwerp van de fabriek, inclusief airconditioning, koeltechnische installaties en elektrische installaties, was een Nederlands ontwerp. Ook de melk kwam uit Nederland. Het werd geconcentreerd en in vaten verpakt en vervolgens in koelwagens van Breukelen naar Rotterdam vervoerd. Per koelboot werd de melk ten slotte naar Casablanca vervoerd.</div>
*<div id=7-43>[43] ‘Sterovita brengt Sterovita pakmelk. Het eerst in Rotterdam en Dordrecht’, Misset’s Zuivelbereiding en -Handel 61 (1955) 18, 408-410; ‘De papieren melkfles doet haar intrede in Nederland’, Conserva 3 (1955) 11, 343-345.</div>
*<div id=7-44>[44] Misset’s Zuivelbereiding en -Handel 60 (1954) 3, 46.</div>
*<div id=7-45>[45] Federatie voor Nederlandse Zuivelbond (FNZ), De toepassingsmogelijkheden van papierverpakking voor melk. Een onderzoek van de commissie voor melk in papierverpakking (Den Haag 1957), FNZ-Technisch Wetenschappelijke Serie, no.11.</div>
*<div id=7-46>[46] Nederlands Verpakkingscentrum, Commissie Huisvrouw en Verpakking- Subcommissie Melkverpakking, Melkverpakking ter Tafel (Den Haag 1959), Verpakkingsreeks no. 9, 23.</div>
*<div id=7-47>[47] De subcommissie Melkverpakking bestond uit vertegenwoordigers van de verpakkingsindustrie (Mopavi, Vereenigde Glasfabrieken, Tetra-Pak Nederland), de zuiveldetailhandel bedrijfschap Detailhandel in Melk en Zuivelproducten), zuivelonderzoek (NIZO), verpakkingsonderzoek (Technisch Physische Dienst TNO, Vezelinstituut TNO, Werkgroep voor gelaagde en gedekte verpakkingsmaterialen TNO) en de overheid (Voorlichtingsbureau voor de Voeding, Directoraat voor de Middenstand en het Toerisme, Directie Handel en Nijverheid van de Directie van de Voedselvoorziening).</div>
*<div id=7-48>[48] Nederlands Verpakkings Centrum, Melkverpakking ter tafel, 18.</div>
*<div id=7-49>[49] ‘Moderne melkverpakking in discussie’, Misset’s ‘Zuivel’ 73 (1967) 14, 274.</div>
*<div id=7-50>[50] Verenigde Glasfabrieken, Melkverpakking en Consument (Schiedam 1965) 2.</div>
*<div id=7-51>[51] ‘Schoolmelk in papierverpakking’, Misset’s Zuivelbereiding en -Handel 63 (1957) 16, 361.</div>
*<div id=7-52>[52] ‘Minister Mansholt voor uitbreiding verkoopplaatsen van melk’, Misset’s ‘Zuivel’ 63 (1957) 33, 713.</div>
*<div id=7-53>[53] ‘Minister stak een waarschuwende vinger op!’, Misset’s ‘Zuivel’ 63 (1957) 53, 1173.</div>
*<div id=7-54>[54] 'Het probleem van de melkbezorging in flatgebouwen', Misset's Zuivelbereiding en -Handel 63 (1957) 29, 637-640, aldaar 639.</div>
*<div id=7-55>[55] De melkbezorging door melkventers was in de jaren vijftig een onderwerp van permanente zorg. Centraal in deze zorg stond de uiterlijke verzorging, de beleefdheid en de dienstverlening van de melkventer. In een aanvulling op Amerikaanse geboden voor melkventers formuleerde Misset's 'Zuivel' de volgende geboden: '10<sup>[e]</sup>. De Melkventer dient geschoren te zijn en zijn hoofdhaar moet er goed verzorgd uitzien. 11<sup>[e]</sup>. Ook als de melkbezorger meent, dat men hem niet ziet behoort hij niet met zijn vinger in zijn neus te komen. Hij dient behoorlijk een zakdoek te gebruiken en deze dient behoorlijk schoon te zijn. 14<sup>[e]</sup>. Het urineren tegen een boom of muur moet worden afgekeurd. Beter is het even een klant te vragen gebruik van de W.C. te mogen maken en daarna de handen te wassen'. 'Geboden voor de melkbezorging', Misset's 'Zuivel' 65 (1959) 3, 49.</div>
*<div id=7-56>[56] ‘Dictatuur’, Misset’s ‘Zuivel’ 64 (1958) 24, 553.</div>
*<div id=7-57>[57] ‘Oplossing in zicht?’, Misset’s ‘Zuivel’ 64 (1958) 48, 1045.</div>
*<div id=7-58>[58] ‘Stekels overeind’, Misset’s ‘Zuivel’ 66 (1960) 41, 945.</div>
*<div id=7-59>[59] ‘Invloed van de wijze van melkbezorging op het melkverbruik’, Misset’s ‘Zuivel’ 71 (1965) 51, 1319-1321. </div>
*<div id=7-60>[60] J.G. Termorshuizen, Het consumentengedrag met betrekking tot melk (Wageningen 1982) 27.</div>
*<div id=7-61>[61] Centrale Verpakkingscommissie, Notitie inzake (melk)verpakking en milieuverontreiniging (Den Haag 1971) 1.</div>
*<div id=7-62>[62] Centrale Verpakkingscommissie, Notitie inzake (melk)verpakking, 12.</div>
*<div id=7-63>[63] Centrale Verpakkingscommissie, Notitie inzake (melk)verpakking, 5 en 6.</div>
*<div id=7-64>[64] L. Nagelsmit, ‘Melkverpakking en milieuverontreiniging’, Verpakken in de zuivelindustrie (Den Haag 1975), NVC Seminar Noordwijkerhout 1975; L. Nagelsmit, Melk en Melkverpakking (Den Haag 1975), Centrale Verpakkingscommissie Zuivelindustrie.</div>
*<div id=7-65>[65] F. Christen en L. Nagelsmit, ‘Beter af met de fles? Eenmalige versus meermalige melkverpakking', Economische Statistische Berichten (1981) 1194-1198.</div>
*<div id=7-66>[66] Zwaal, Frisdraken in Nederland, 232-233.</div>
*<div id=7-67>[67] T. van Reen en R. ten Klooster, '25 jaar verpakken. Evolutie van een onmisbaar marketingtool', Tijdschrift voor Marketing 26 (1992) 4, 63.</div>
*<div id=7-68>[68] J.M. Kooijman, Verpakken van voedingsmiddelen. Een ketenbehandeling (Groningen 1996) 138.</div>
*<div id=7-69>[69] Lox, Verantwoorde verpakking, 130; L.G.W. van der Loo, ‘Kunststof flessen voor het verpakken van gepasteuriseerde en gesteriliseerde melk (2), "Voedingsmiddelentechnologie 1 en 2 (1970) 428-476; 472-479.</div>
*<div id=7-70>[70] A.E. Schouten en A.K. van der Vegt, Plastics (Overberg 1991) 266-267.</div>
*<div id=7-71>[71] Lox, Verantwoorde verpakking, 130; Kooijman, Verpakken van voedingsmiddelen, 141.</div>
*<div id=7-72>[72] T. de Vries, ‘De geschiedenis van plastic’ in M. Boot, A. von Graevenitz en H.Overduin eds., De eerste plastic eeuw. Kunststoffen in het dagelijks leven (Den Haag 1981) 15.</div>
*<div id=7-73>[73] In dat ontwikkelingswerk waren betrokken het Koninklijke Shell Plastics Laboratorium te Delft (selectie en testen van polymeren en hun vormgeving), de Keuringsdiensten van Waren (testen van sterkte van verpakkingsfolie bestemd voor voedingsmiddelen) en </div>
*<div id=7-74>[74] Boonstoppel, ‘Polyethyleen als verpakkingsmateriaal voor melk’, 1081.</div>
*<div id=7-75>[75] ‘Van Grieken introduceert plastic melkverpakking’, Misset’s ‘Zuivel’ 71 (1965) 40, 984-987.</div>
*<div id=7-76>[76] ‘De verpakking van melk in plastic’, Misset’s ‘Zuivel’ 72 (1966) 18, 388-390.</div>
*<div id=7-77>[77] F.J. Tempel, Verpakking (Rotterdam 1965), Rede van de heer Tempel, voorzitter van de Raad van Bestuur Unilever NV in de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders op 28 april 1965, 11.</div>
*<div id=7-78>[78] G. Staal, ‘Het wonder, het wantrouwen en de weerstand. De waardering van plastics’, 19.</div>
*<div id=7-79>[79] W.H. Weddepohl, ‘Verpakking en milieu’, Voedingsmiddelen Technologie 22 (1990) 11, 39.</div>
*<div id=7-80>[80] F.A.A. Boons, Produkten in ketens. Een institutionele analyse van de substitutie van PVC-leidingen en melkverpakkingen (Tilburg 1995) 145-148; ‘PVC op terugtocht in verpakking van voedingsmiddelen’, Consumentengids 39 (1991) 260-262.
</div>
*<div id=7-81>[81] J. Verhoeven, ‘Nederlands Verpakkings Centrum viert jubileum. Veertig jaar interactie met de verpakkingsmarkt', Missets Pakblad 15 (1993) 16.</div>
*<div id=7-82>[82] V. Hentzepeter, ‘Actieve verpakkingen: verlengde houdbaarheid bij constante kwaliteit’, Food Management 16 (1998) 23-24.</div>