Toon brontekst

<BR>
'''Hoofdstuk 8''' 
''Titel''
<BR>
*<div id=8-1>[1] A.W. Reinink en J.G. Vermeulen, IJskelders. Koeltechnieken van weleer  (Nieuwkoop 1981) 9 en Hans Schippers, ‘Bier’, in H.W. Lintsen e.a. (eds), Geschiedenis van de techniek in de negentiende eeuw  (Zutphen 1992), dl. 1 199-205.</div>
*<div id=8-2>[2] J.F.H. Koopman, 'De koeltechniek in Groot-Nederland', in De Ingenieur 34 (1922), 733-735</div>
*<div id=8-3>[3] De benodigde apparatuur kwam aanvankelijk vooral uit het buitenland. Aan het begin van de twintigste eeuw startte ook de Bossche machinefabriek Grasso met de productie van koelapparatuur, waarschijnlijk op aangeven van haar voornaamste opdrachtgever, margarinefabrikant Jurgens. Het overgrote deel van de in Nederland toegepaste koelapparatuur bleef echter uit het buitenland afkomstig. Pas tijdens de Eerste Wereldoorlog specialiseerde ook een machinefabriek in Apeldoorn zich in de fabricage van koudemachines. In het Interbellum zou het aantal Nederlandse aanbieders van dergelijke apparatuur fors toenemen.</div>
*<div id=8-4>[4] Jaarverslag omtrent het beheer van de Visschershaven te IJmuiden over het jaar 1903 (z.j., z.p.) 21.</div>
*<div id=8-5>[5] K.H. Tusenius, 'De N.V. Vereenigde IJsfabrieken en het koelhuis Frigo te IJmuiden', in De Ingenieur, 43 (1931) A.193.</div>
*<div id=8-6>[6] Gebaseerd op informatie onder de kopjes 'ijsvoorziening' in Jaarverslag omtrent de Visschershaven en de visserij te IJmuiden', 1902-1930. In 1915 voerde een zestal stoomboten in juli, augustus, september en oktober in totaal 3.822.000 kg ijs aan, terwijl in de haven te IJmuiden van dat totaal 75.929.000 kg ijs werd verbruikt. Jaarverslag Visschershaven 1915 ('s-Gravenhage 1917) 49.</div>
*<div id=8-7>[7] Koeltechniek, 6 (1933) 4; De Nederlandse ijsfabrikanten deden ter vergeefs een beroep van de minister van Economische Zaken om stappen te ondernemen tegen deze concurrentie. </div>
*<div id=8-8>[8] De afname door particulieren van dergelijk ijs geschiedde tot in de jaren zestig. Een oud-inwoner van Schiedam herinnerde zich dat het op warme weekenden in de zomer bij de plaatselijke ijsfabriek een komen en gaan was van mensen die ijs kwamen halen, b</div>
*<div id=8-9>[9] De Nederlandse vereniging werd gesticht als reactie op de oprichting van een internationale vereniging in Parijs in 1908.  </div>
*<div id=8-10>[10] De Nederlandse vereniging werd gesticht als reactie op de oprichting van een internationale vereniging in Parijs in 1908.  </div>
*<div id=8-11>[11] In de commissie hadden zitting: naast J.M. Bottemanne (Rijks¬inspecteur voor de Visscherij), dr. J. Boeke, E.H. Hymans (voorzitter van de Vereeniging van Reeders te IJmuiden), dr. D.A. de Jong (buitengewoon hoogleraar en directeur van het gemeentelijk </div>
*<div id=8-12>[12] Terwijl in 1912 52.400.700 kg vis vanuit IJmuiden verzonden werd, was dit in 1916 102.000.500, praktisch een verdubbeling. In 1916 was de gemiddelde opbrengst per kg vis twee en half maal zo hoog als in 1912. In dit laatste jaar werd in de Rijksvisafslag </div>
*<div id=8-13>[13] Vooral gebaseerd op: 'A.J.A. Ottesen', in Koeltechniek 7 (1936) 97-98 </div>
*<div id=8-14>[14] ARA; MvL-HIdV-2.11.12/map 229.  Schrijven van het bestuur van de Nederlandsche Vereeniging voor Koeltechniek aan de Tweede Kamer der Staten-Generaal, 7 November 1916, 3 </div>
*<div id=8-15>[15] Conserveering van Visch door Kunstmatige Koude, (’s Gravenhage, 1919) 45</div>
*<div id=8-16>[16] Conserveering van Visch door Kunstmatige Koude, 61-62 </div>
*<div id=8-17>[17] ARA; MvL-RIdV-2.11.12/map 229. Schrijven van de maatschappij Vianda aan J.M. Bottemanne, 14 mei 1918 </div>
*<div id=8-18>[18] ARA; MvL-HIdV-2.11.12/map 229. Schrijven van de 'Afdeling Crisiszaken en Volksvoeding' van het Ministerie van Landbouw, Nijverheid en Handel aan Bottemanne, 14 mei 1918. De opdracht aan Bottemanne in het voorjaar van 1918 om de rechten op het octrooi te v</div>
*<div id=8-19>[19] ARA, MvL-HIdV, 2.11.12/ map 229. Schrijven van de Vereeniging van reeders van visscherijvaartuigen IJmuiden aan J.M. Bottemanne, 16 april 1920 </div>
*<div id=8-20>[20] ARA; M.v.L.-HIdV; 2.11.12/map 229. Schrijven van de Stoomvaart-Maatschappij aan J.M. Bottemanne, 6 december 1923 </div>
*<div id=8-21>[21] ARA, MvL-HIdV; 2.11.12/map 229. Schrijven van E. Bruins te Bandoeng aan de minister van Koloniën, 17 september 1922</div>
*<div id=8-22>[22] ARA, MvL-HIdV; 2.11.12/map 229. Schrijven van J.M. Bottemanne aan de minister van Koloniën, 15 december 1922 </div>
*<div id=8-23>[23] Net als trouwens vriesinstallaties aan boord van vissersschepen ontbraken. Zie ook: K.H. Tusenius 'Bevroren visch', in: Koeltechniek 8 (1937) 15-16 </div>
*<div id=8-24>[24] ARA; MvL-RIdV; 2.11.12 /137. Rapport uitgebracht door de commissie inzake het conserveeren van visch, oktober 1937, 94 </div>
*<div id=8-25>[25] Pas in de na-oorlogse periode zou de Nederlandse vissersvloot van koelapparatuur worden voorzien. </div>
*<div id=8-26>[26] ARA; MvL-HIdV; 2.11.12/map 229. Schrijven van de Minister van Binnenlandse Zaken en Landbouw aan de Voorzitter van de Tweede Kamercommissie voor de Staatsuitgaven, 19 februari 1924 </div>
*<div id=8-27>[27] Bij deze methode werd het te bevriezen zeer snel afgekoeld door aanraking met warmte onttrekkende platen aan beide zijden. Bij toepassing van de methode werd het levensmiddel tot -20 graden C. bevroren in tegenstelling tot de aloude methode van bevriezing</div>
*<div id=8-28>[28] A.G.U. Hindebrandt, 'De economische betekenis van Nederlandsche zeevisscherij', in: Economisch-Statische Berichten  26 (1941) 580-583 </div>
*<div id=8-29>[29] Natuur en techniek, 1 (1931), 73</div>
*<div id=8-30>[30] Iglo-archief, Utrecht; A.W.J.W. Braams, Het ontstaan van de diepvriesindustrie in Nederland, 1 </div>
*<div id=8-31>[31] H.J. Onnes, ’De snelvriesindustrie in de Verenigde Staten’, in: Economisch-Statistische Berichten 26 (1941) 304 </div>
*<div id=8-32>[32] Iglo-archief; Braams, Het ontstaan van de diepvriesindustrie in Nederland, 1</div>
*<div id=8-33>[33] Unilever Historisch Archief (verder UHA) - HA 82 161. Case History Vita, 1 </div>
*<div id=8-34>[34] Iglo-archief, Braams, Het ontstaan van de diepvriesindustrie in Nederland, 1; het uit Argentinië afkomstige vlees werd in pekel bevroren, dat de nieuwe producten op geheel andere wijze -met platenvriezers- ingevroren waren, deed aan deze associatie niets </div>
*<div id=8-35>[35] T. van Hiele, '"Snelvriezen" van tuinbouwproducten', in: Voeding 1 (1940), 174</div>
*<div id=8-36>[36] Zoals eerder beschreven nam in de jaren twintig de Stoomvaart Maatschappij Nederland volgens het procédé-Ottesen bevroren vis af en transporteerde deze naar Nederlandsch Indië.   </div>
*<div id=8-37>[37] UHA - HA 82 161. 'Case History Vita', 1959 </div>
*<div id=8-38>[38] Van Hiele, Snelvriezen, 174</div>
*<div id=8-39>[39] Van Hiele, Snelvriezen, 174</div>
*<div id=8-40>[40] ARA;MvL-Directie van de Tuinbouw (verder DvdT);2.11.04/214. ’De snelvriesindustrie in Nederland', 1947 </div>
*<div id=8-41>[41] H.J. Teuteberg, ’History of cooling and freezing techniques and their impact on nutrition in twentieth century Germany, in A.P. den Hartog (ed.) Food technology, science and marketing: european diet in the twentieth century  (East Lothian 1995) 60 en H.D.</div>
*<div id=8-42>[42] H.J. Onnes, 'De snelvriesconservenindustrie in Duitschland’, Economisch-Statische Berichten jrg. (1941) 319-321</div>
*<div id=8-43>[43] UHA - HA 82 156.  'Overzicht diepvriesindustrie', mei 1946  </div>
*<div id=8-44>[44] UHA – DIR 16  297.3  'Overzicht diepvriesindustrie' </div>
*<div id=8-45>[45] J.L. de Jager, Arm en rijk kunnen bij mij inkopen doen. De geschiedenis van Albert Heijn en koninklijke Ahold (Baarn 1995), 91. Voordat de Duitsers alle diepvries voor zich opeisten, verkocht Albert Heijn (vanaf 1941) in drie door Unilever geleverde diepv</div>
*<div id=8-46>[46] ARA;MvL-DvdT/2.11.04 /map 214. Schrijven van H.J. Onnes aan A.W. van den Plassche, 16 augustus 1946 </div>
*<div id=8-47>[47] ARA/MvL/DvdT/2.11.04 /map 214. Schrijven van H.J. Onnes aan A.W. van den Plassche, 16 augustus 1946, 2</div>
*<div id=8-48>[48] UHA – HA 0771. Maandrapporten mei, juni, juli en augustus 1944 </div>
*<div id=8-49>[49] ARA; MvL-DvdT; 2.11.04/map 138. Verslag van de werkzaamheden over het derde kwartaal 1941 van de Rijkstuinbouwconsulent, belast met koelaangelegenheden te Wageningen, 3 </div>
*<div id=8-50>[50] ARA; MvL-DvdT; 2.11.04/map 138. Verslag van de werkzaamheden over het eerste kwartaal 1943 van de Rijkstuinbouwconsulent, belast met koelaangelegenheden te Wageningen</div>
*<div id=8-51>[51] J. Faber, Notitie jamfabrieken (ongepubliceerd manuscript, z.p. 1998) 14</div>
*<div id=8-52>[52] Nederlands Instituut voor Oorlogs Documentatie (NIOD); Kwartaalverslagen Central Auftrag Stelle 1940-1944. Veel verslagen van de Central Auftrag Stelle rubriceren de levensmiddelenindustrie onder het kopje 'overig'. </div>
*<div id=8-53>[53] ARA; MvL-DvdT;2.11.04/ T 138 A. Schrijven van de minister van Landbouw aan de Directeur-Generaal van de voedselvoorziening, 2 april 1946 </div>
*<div id=8-54>[54] Veel minder bezwaarlijk was het dat minder dan 10 % een zeer gering deel van de huishoudens beschikte over een koelkast met vriesvak. Wel diende de consument aangeschafte diepvriesproducten in geval van het ontbreken van een vrieselement thuis vrij snel n</div>
*<div id=8-55>[55] ARA; MvL-DvdT; 2.11.04/ T 138 A ‘Nota voor den Economische Raad', 1 april 1946  </div>
*<div id=8-56>[56] UHA, HA 82 156, Rapport, betreffende bezoek aan Proco-kasthouders, mei 1947 </div>
*<div id=8-57>[57] UHA -  HA 82 156 B. Kopie van schrijven van dhr. Andriessen aan Proco, juni 1947 </div>
*<div id=8-58>[58] UHA- HA 82 156,  'Aan de verkopers van "Birds-Eye" artikelen', oktober 1947, </div>
*<div id=8-59>[59] UHA - HA 82 156. Octrooiaanvrage Proco, 24 september 1946 </div>
*<div id=8-60>[60] Vita bereidde zowel Hollandse stamppotten als Nassi en Bami Goreng.</div>
*<div id=8-61>[61] UHA - HA 82 156. Interne berichten Museumpark, 3 en 30 juni 1948 </div>
*<div id=8-62>[62] UHA - HA 82 156. Interne berichten Museumpark, 3 en 30 juni 1948, 2</div>
*<div id=8-63>[63] UHA - HA 82 156,  Interne berichten Museumpark, 17 januari 1949. </div>
*<div id=8-64>[64] UHA - HA 140.0456.15  'Overname van alle aandelen der N.V. Producta', Utrecht, 2 </div>
*<div id=8-65>[65] UHA - HA 305 305.10, Samenvatting van een bespreking op 24 januari 1968 ten kantore van Iglo N.V.  </div>
*<div id=8-66>[66] Jaarverslag Vita en Winterzon 1952/1953, 2</div>
*<div id=8-67>[67] Onder andere gebaseerd op diverse jaarverslagen van Vita en Winterzon uit de jaren vijftig.</div>
*<div id=8-68>[68] H. Baudet, Een vertrouwde wereld. 100 jaar innovatie in Nederland (Amsterdam 1986), 89 </div>
*<div id=8-69>[69] CBS, Statisch zakboekje 1982 (’s Gravenhage 1982) 301</div>
*<div id=8-70>[70] Gebaseerd op J.L. de Jager, Arm en rijk, 196-201, H. Baudet, Een vertrouwde wereld. 89 en J. Jobse-Van Putten, Van pekelvat tot diepvrieskist (Amsterdam 1989) 451-452 </div>
*<div id=8-71>[71] Het verband tussen flatbouw en koelkasten lijkt duidelijk. De architect J. Duiker lanceerde al in 1930 in zijn futuristische brochure oogbouw plannen voor collectieve pekelinstallaties ten bate van de bewoners. J. Duiker, Hoogbouw (1930). Herdruk met een </div>
*<div id=8-72>[72] Libelle, 26 (1962), 62.</div>
*<div id=8-73>[73] Zo waren er in 1957 in Nederland 85 centra met diepvrieskluizen te vinden, een jaar later waren dit er al 150. Koeltechniek mededelingen van de Nederlandse vereniging voor koeltechniek  51 (1958), 149 </div>
*<div id=8-74>[74] Dit patroon was niet nieuw. In de periode 1910-1940 toen veel slagers en poeliers nog niet over een eigen vriesruimten beschikten, huurden ze deze ook bij een vrieshuis. De vrieshuizen Oost-Indië in Amsterdam en Gabak in Rotterdam van het Blaauwhoedenveen</div>
*<div id=8-75>[75] UHA - HA 305.10, Samenvatting van een bespreking op 24 januari 1968 ten kantore van Iglo N.V., 3. </div>
*<div id=8-76>[76] UHA - HA 305.10, Samenvatting van een bespreking op 24 januari 1968 ten kantore van Iglo N.V., 9. </div>